معالم الدين في فقه آل ياسين

معالم الدين في فقه آل یاسین: دورة فقهیة كاملة علی وفق مذهب الإمامية، اثر شمس‌الدین محمد بن شجاع قطان حلی انصاری (زنده در سال832ق)، یک دوره کامل فقه امامی است که به‌صورت کتاب در دو جلد به زبان عربی چاپ شده است. تحقیق این اثر توسط شیخ ابراهیم بهادری تحت اشراف آیت‌الله سبحانی انجام شده است.

‏ معالم‌الدين في فقه آل ياسين
پدیدآوران	انصاری، محمد بن شجاع (نويسنده) بهادری، ابراهیم (محقق) سبحانی تبریزی، جعفر (محقق)
عنوان‌های دیگر	دورة فقهية کاملة علی وفق مذهب الإمامية
ناشر	ممؤسسة الإمام الصادق عليه‌السلام
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1381ش، 1424ق
موضوع	فقه جعفری - قرن 9ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏ ‏BP‎‏ ‎‏182‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏8‎‏م‎‏6
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب دو جلد دارد؛ جلد اول حاوی مقدمه آیت‌الله سبحانی و مقدمه مؤلف و محتوای مطالب است و جلد دوم حاوی مقدمه محقق و ادامه محتوای مطالب. نویسنده مطالب کتاب را در چهار بخش عمده مطرح کرده است.

گزارش محتوا

آیت‌الله سبحانی در مقدمه‌ای که بر کتاب نوشته از اختلاف‌نظر خصوصاً اختلاف‌نظر بین فقها سخن گفته و نمونه مذموم و ممدوح اختلاف را روشن می‌کند. سپس برخی کتاب‌های حدیثی و فقهی‌ای که در مسائل خلافیه نوشته شده را متذکر می‌شود؛ از جمله این کتاب‌ها است «الموطأ» مالک، کتاب «الأُمّ»، «مسائل إسحاق الكوسج» و... در میان کتاب‌های اهل سنت و کتاب «الإختلاف» ابوعبدالله محمد بن عمر واقدی، «مسائل الخلاف في الفقه» شریف مرتضی، «مسائل الناصريات»، «الخلاف في الأحکام» شیخ طوسی و... از میان کتاب‌های شیعه. وی سپس از عوامل اختلاف می‌گوید. و پس‌ازآن از موقعیت علمی حله و شخصیت‌های آن و نویسنده کتاب می‌نویسد.

نویسنده در ابتدای کتاب، خدا را سپاس می‌گوید که وی را از آدمیان آفریده و بر پیروی از امت محمد مصطفی(ص) و خاندان پاکش(ع) قرار داده است. وی والاترین چیزی را که همت انسانی به آن تعلق می‌گیرد و بقای نوع انسانی به آن وابسته بوده و فارق میان عدل و عدوان است را شریعت محمدیه منسوبه به عترت علویه برمی‌شمرد. سپس می‌گوید: این اهمیت مرا بر این داشت که بر اساس آنچه در ایام طلبگی آموخته بودم، کتابی را بنویسم که دربردارنده تجرید مسائل این شریعت و تحقیق اصول و دلایل آن باشد. این کتاب را «معالم الدين في فقه آل يس» نامیدم و بر چهار قسم مرتبش کردم.

جلد اول کتاب از کتاب الطهارة شروع می‌شود و حاوی کتاب‌های طهارت، صلاة، زکات، صدقه، خمس، صوم، اعتکاف، حج، جهاد، صلح، تکسب، بیع، دیون، حجر، اجارات، امانات، و عطایا است. در جلد دوم کتاب، که از کتاب النکاح آغاز می‌شود، مباحثی از قبیل، کتاب‌های نکاح، طلاق، خلع و افتداء و مبارات، ظهار، ایلاء، لعان، اقرار، عتق، تدبیر، مکاتبه، استیلاد، یمین، نذر و عهد، کفارات، مواریث، قضاء، شهادات، غصب، اطعمه و اشربه، صید، تذکیه، لقطه، احیاء موات و مشترکات، حدود و تعزیرات، قصاص، و دیات مطرح می‌شود.

در بخشی از کتاب، در تتمه مباحث طهارت می‌خوانیم: اتخاذ ظروف طلا و نقره و استعمال آن در خوردن و نوشیدن و... حتی مانند سرمه‌دان و مفرقة الاذن (گوش‌پاک کن به‌جز میلش) حرام است. و ظروف طلاکوب و نقره‌کوب یا آب‌طلا و آب‌نقره مکروه است و در صورت امکان، باید از هردو (هم ظروف طلا و نقره‌ و هم ظروف طلاکاری و نقره‌کاری شده) اجتناب کرد. البته زینت دادن شمشیر و مصحف به طلا و نقره جایز است. باید پوست، در نظر داشت که تذکیه شده و اصلش طاهر باشد. دباغی ما لا یؤکل لحمه مستحب است و در استخوان‌ها طهارت اصلش شرط است و همچنین شرط است که از آدمی نباشد و باید در نظر داشت که میته با دباغی، طاهر نمی‌شود

وضعیت کتاب

فهرست مطالب هر جلد در انتهای همان جلد ذکر شده است. نویسنده کتاب، این اثر را از ذکر روایات و استعراض اقوال، تجرید کرده است و از همین جهت محقق کتاب، شیخ ابراهیم بهادری مراغی، سعیش را بر تقویم متن و تمییز صحیح از سقیم و تعیین مقاطع عبارات و تقدیر کلمه یا جمله میان پرانتز (بر اساس سیاق عبارت)، و کمک برای تسهیل فهم مقاصد کتاب با نقل عبارات فقها در حاشیه کتاب و... متمرکز کرده است. وی در تصحیح این کتاب و تحقیق آن بر سه نسخه خطی اعتماد کرده که عبارتند از:

نسخه کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی که با حرف «أ» در کتاب، رمزگذاری شده است. نسخه کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی به شماره 399 در فهرست نسخ خطی که اول کتاب افتادگی دارد و نویسنده آن را با حرف «ب» رمزگذاری کرده است. نسخه کتابخانه رضویه در مشهد به شماره 781 به خط محمد بن عراد حسینی که این نسخه نیز از اولش افتادگی دارد ولی دقیق‌ترین نسخه است و محقق با حرف «ج» علامت‌گذاری کرده.

بنا بر آنچه محقق در انتهای متن هر جلد ذکر کرده، تحقیق جلد اول کتاب در سه‌شنبه پنجم جمادی‌الاول 1423 مطابق با میلاد حضرت زینب کبری(س) و تحقیق جلد دومش در روز پنج‌شنبه دهم جمادی‌الاول 1424 قمری. به پایان رسیده است.

منابع مقاله

مقدمه‌ها و متن کتاب.