مدخل سبک هندی
مدخل سبک هندی تألیف بهمن بنی‌هاشمی، نویسنده در این کتاب ویژگی‌های شعر دوره‌ای از تاریخ ایران را که سبک هندی در اشعار شاعران ایرانی رواج پیدا کرد، مورد بررسی قرار داده است.
| مدخل سبک هندی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بنی‌هاشمی، بهمن (نویسنده) |
| ناشر | فاطمی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| شابک | 3ـ56ـ7564ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
ساختار
کتاب در هشت فصل تدوین شده است.
گزارش کتاب
آنچه امروزه سبک هندی نامیده می‌شود، گسترۀ وسیعی از شعر فارسی است که از اواخر قرن دهم تا اواخر قرن دوازدهم قمری در ایران و تا اواخر قرن سیزدهم قمری در شبه‌قارۀ هندوستان رواج داشته است. بعضی از محققان این سبک را به دو شاخۀ ایرانی و هندی تقسیم کرده‌اند. اعجاب حاصل از معانی بیگانه و تصاویر بکر و مضامین دور از ذهن، جوهرۀ شعر سبک هندی است.
شاعران و منتقدان همان قرون برای دسته‌بندی شعر دوره خود مرزبندی‌های دقیق‌تری قائل بوده‌اند که در این کتاب ویژگی‌های شعر دوره سبک هندی با اتکا بر همان دسته‌بندی‌ها تعیین شده است. این کتاب شامل مقدماتی از مباحث تاریخی، فرهنگی و ادبی است و تصویری کلی از شعر فارسی در این دوره و قالب‌ها، شیوه‌ها و طرزهای آن ارائه می‌کند. نویسنده در این کتاب ویژگی‌های شعر دوره‌ای از تاریخ ایران را که سبک هندی در اشعار شاعران ایرانی رواج پیدا کرد، مورد بررسی قرار داده است.
نویسنده در فصل اول کتاب با نگاهی به تاریخچه و کلیات سبک شعر هندی، تأثیر نگاه پادشاهان صفوی و هندی را در پیدایش این سبک از شعر فارسی به مثابه تاریخی، مورد پژوهش قرار می‌دهد و التقاط ترکیب سازه‌های شعر فارسی و هندی را در کاربردهایی که پیدا کرده شرح داده است. او در فصل دوم به سبک‌ها و شیوه‌های شعری رایج در قرن دهم تا دوازدهم می‌پردازد تا از این رهگذر شعر را به لحاظ سبکی و مکتبی مورد بررسی قرار دهد و با برشماری عناصری چون خیال و ایهام بندی طرز تزریق آنها به شعر را در مباحثی جداگانه شرح داده است.
بنی‌هاشمی در فصل سوم این کتاب با پیش درآمدی که از شعرشناسی در فصول قبل آورده، به ساحت‌های اختصاصی هنرسازۀ شعر در سبک هندی ورود کرده است. این فصل با عنوان شناخت اصطلاحات کلیدی شعر سبک هندی آورده شده که در آن به مضمون‌سازی، آشنایی‌زدایی و انواع شعر به مثابه ساختاری پرداخته شده است. فصل چهارم این کتاب شامل قلمرو ادبی و بلاغی شعر سبک هندی است که در این فصل مخاطب با آرایه‌های ادبی به‌کار‌رفته در سبک هندی به لحاظ مضمونی و کارکردی آشنا می‌شود و نحوه به‌کارگیری آرایه‌های ادبی در این اشعار را می‌شناسد.
فصل پنجم با نگاهی به ترکیبات نو و ریشه‌های واژگانی در شعر سبک هندی به قلمرو زبانی این سبک اختصاص دارد و در فصل ششم نویسنده به سراغ زمینه‌های فکری و ویژگی‌های محتوایی در شعر سبک هندی رفته و تأثیر اندیشه‌های هنری و عرفانی شاعران هندو را مورد بررسی قرار داده است.
فصل هفتم معرف ویژگی‌های قالب‌های شعری در ژانرهای ادبی است و نویسنده با بیان برجسته‌ترین عنصر در قالب‌های شعری قصیده، غزل، منظومه و مثنوی کارکرد آن را به مثابه محتوایی مورد تحلیل و تأمل قرار داده است. نویسنده در فصل پایانی کتاب، به بوته نقد ادبی در شعر سبک هندی وارد شده و از منظر اصلاحی، زبانی، محتوایی، بلاغی و عروضی نقد خود را از شعر سبک هندی در پایان آورده است.
این کتاب اثری مقدماتی و آموزشی است که مطالب مهم، متعدد و ناشناخته را در شعر سبک هندی معرفی و تبیین می‌کند. اهمیت کتاب از این حیث است که شعر دوره سبک هندی بخش عظیمی از شعر و ادبیات فارسی را شامل می‌شود؛ حال آنکه به دلیل نقدهای منفی و نگره سقوط شعر فارسی در این دوره، در پژوهش‌های پیشین چندان به آن اهمیت داده نشده است.
از مهمترین ویژگی‌های این کتاب پرداختن به انواع قالب‌ها و ژانرهای متعدد در شعر سبک هندی است که پیش از این در منابع مطالعاتی و مسائل نظری ادبیات کمتر به چشم می‌خورد. در این کتاب مخاطب با مسائل و موضوعات بکر و کمتر شناخته شده در شعر ادبیات فارسی در این عصر آشنا می‌شود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات