مختصر كتاب العين
مختصر كتاب العين، از آثار ادیب و واژه‌شناس قرن چهارم و پنجم هجری قمری، ابوعبدالله محمد بن عبدالله مشهور به خطیب اِسكافى (متوفای 420 یا 421ق)، است که به خلاصه‌سازی فرهنگ‌نامه مشهور واژه‌شناسی عربی به عربی العين تألیف واژه‌شناس ممتاز قرن دوم هجری قمری، خلیل بن احمد فراهیدی (100-175ق) می‌پردازد. ادیب و زبان‌شناس عراقی معاصر، هادی حسن حمّودی (متولد 1947م)، این کتاب را تحقیق و تصحیح کرده و مقدمه‌ای سودمند بر آن افزوده و نویسنده و اثر حاضر را شناسانده است.
| مختصر كتاب العين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خطیب اسکافی، محمد بن عبدالله (نويسنده) حمودی، هادی حسن (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | كتاب العين. برگزیده |
| ناشر | سلطنة عمان. وزارة التراث القومي و الثقافة |
| مکان نشر | عمان |
| سال نشر | 1419ق - 1998م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | زبان عربی - واژه نامهها - زبان عربی - اصطلاحها و تعبیرها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- خطیب اسكافى، درباره روش خلیل بن احمد فراهیدی در کتاب العين و اینکه چرا کتابش را با حرف عین شروع کرده، توضیح داده ولی متأسفانه روش خودش را در این کتاب بیان نکرده است. [۱]
- هادی حسن حمودی، با تأکید بر آنکه هرچند گزیده‌نویسی فرهنگ‌نامه‌های لغوی بزرگ در زبان عربی وجود داشته و شناخته‌شده است ولی شیوه رایج نیست به این جهت که خلاصه کردن، دشوار است، افزوده است: خطیب اسكافى در کتاب حاضر، از سه شیوه برای گزیده‌نویسی کتاب العین استفاده کرده است از جمله: حذف مباحث زائد صرفی و نحوی و تمرکز بر بیان معنای لغوی. به عنوان مثال خطیب اسكافى در واژه «لن» به این مطلب بسنده می‌کند که «لن» از حروف نصب است و به صورت قیاسی بر نفی دلالت دارد. [۲]
- برخی از مطالب از نسخه‌های خطی کتاب العین حذف شده است ولی در کتاب حاضر مشاهده می‌شود مانند:
- العین: فث: فث گیاه‌دانه‌ای است که در قحطی خورده می‌شود.
- مختصر کتاب العین: فثّ گیاهی است که آن را خشک می‌کنند و مانند گندم می‌شود و آنگاه با آن نان می‌پزند. همان، ج1، ص48. </ref>
ساختار و محتوا
- مطالب این اثر به ترتیب ذیل سامان یافته است:
- مقدمه محقق و نویسنده
- جلد اول: حروف ع، ح، هـ، خ،
- جلد دوم: غ، ق، ک، ج، ش، ض، ص، س، ز،
- جلد سوم: ط، د، ت، ظ، ذ، ث، ر، ل، ا، و، ی.
- حواشی محقق.
نمونه مباحث
- «کمی الإنسانُ الشهادةَ کمیاً: کتمها. و الکَميُّ: الشجاعُ اذا تغطّی في سلاحه.» [۳] ترجمه: «کمی الإنسانُ الشهادةَ کمیاً.» یعنی: این انسان گواهی خود را پنهان کرد. و «کَمیّ» شجاع زره‌پوش (مسلّح) است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.