مختصر في علم أصول الفقه

مُختصرٌ في علمِ أصولِ الفقهِ، نوشته فقیه و اصولی و قاضی حنبلی، عبدالله بن عبدالرحمن بن عبدالعزیز ابابُطَین (1194-1282ق)، روش و قواعد شناخت و استنباط احکام اسلامی را از دیدگاه حنابله توضیح می‌دهد. البته نویسنده، صاحب‌نظر و دارای شخصیتی علمی است و در مواردی از حنبلیان فاصله می‌گیرد و آرای مخصوص خودش را بیان می‌کند‏.

مختصر في علم أصول الفقه
پدیدآوران	ابابطین، عبدالله بن عبدالرحمن (نويسنده) بهران‌، محمد بن‌ یحیی‌ (نويسنده) آل‌فریان، الولید بن عبدالرحمن (محقق)
عنوان‌های دیگر	الكافل بنيل السول في علم الأصول
ناشر	دار روافد للطباعة و النشر و التوزیع
مکان نشر	عربستان - مکه مکرمه
سال نشر	1431ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ب9ک2 160 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

محقق کتاب، ولید بن عبدالرحمن بن محمد آل‌فریّان، در مقدمه‌اش شرح‌ حال مختصری از نویسنده آورده و استادان و آثارش و به‌ویژه کتاب حاضر را معرفی کرده است. او این اثر را نمونه‌ای از آثار دانشوران حنبلی برای آگاهی‌بخشی دانسته و افزوده است:

1. در تحقیق کتاب و تعلیقات بر آن، روش معتبر، یعنی اعتماد بر منابع اصلی و بیان آدرس آیات و مستندسازی روایات را برگزیدم و در مواردی که نویسنده اشاره به اختلاف کرده و یا خودش نظری مخالف مذهب ابراز کرده، مذهب حنابله را (بر اساس 2 کتاب: 1. التحبير شرح التحرير؛ 2. الإنصاف في معرفة الراجح من الخلاف، هر دو نوشته فقیه و اصولی، علاء‌الدین مرداوی) بیان کردم و در صورت نیاز توضیحاتی در پاورقی افزودم‏.
2. روش نویسنده در تنظیم مطالب این اثر، با کتاب "التحبير شرح التحرير في علم أصول الفقه" شباهت اجمالی دارد، ولی تغییراتی داده؛ مثلا باب قیاس را مقدم و باب حقیقت و مجاز را مؤخّر قرار داده است‏.

ساختار و محتوا

اثر حاضر، از 10 بخش و 1 خاتمه به‌ترتیب ذیل تشکیل شده است:

1. احکام شرعی (وجوب، حرمت، استحباب، کراهت و اباحه) و توابع آن.
2. ادله شرعی (کتاب، سنت، اجماع و قیاس).
3. منطوق و مفهوم.
4. حقیقت و مجاز.
5. امر و نهی.
6. عموم و خصوص و اطلاق و تقیید.
7. مجمل و مُبیَّن و ظاهر و مُؤَوَّل.
8. نسخ.
9. اجتهاد و تقلید.
10. ترجیح.

خاتمه: حدود و تعریفات.

نمونه مباحث

متواتر، خبری است که جماعتی گویند و مردم درستی آن را بپذیرند. در شمار این جماعت، محدودیتی نیست... و گاهی معنا متواتر است، ولی لفظش چنین نیست؛ مانند شجاعت علی(ع) و بخشندگی حاتم‏.

مآخذ تحقیق

محقق برای تصحیح و تحقیق اثر حاضر از 72 منبع به زبان عربی (69 کتاب چاپی و 3 اثر خطی) استفاده کرده است‏.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.