مختصر الإتقان في علوم القرآن

مختصر الإتقان في علوم القرآن، اثر نویسنده معاصر، ص‍لاح‌ال‍دی‍ن ارق‍ه‌دان، خلاصه‌ای از کتاب بسیار تأثیرگذار الإتقان في علوم القرآن، نوشته مفسر و قرآن‌پژوه شافعی قرن دهم هجری، جلال‌الدین سیوطی (849-911ق) است. کتاب حاضر، مباحث اساسی علوم قرآن (مانند فضیلت تلاوت قرآن، کیفیت وحی، تاریخ قرآن و آیات مکی و مدنی، اسباب نزول قرآن، محکم و متشابه و...) را توضیح می‌دهد.

مختصر الإتقان في علوم القرآن
پدیدآوران	سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) ارق‍ه‌دان‌، ص‍لاح‌ال‍دی‍ن‌ (خلاصه کننده)
ناشر	دار النفائس
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1407ق - 1987م
چاپ	2
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	1407 /س9 الف201 69 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

ارق‍ه‌دان با بیان اینکه امروزه در مشرق و مغرب جهان شاهد بازگشت به قرآن هستیم و برای شناخت آن باید با علوم قرآن آشنا شویم، افزوده است: چون الإتقان سیوطی، از سودمندترین کتاب‌ها در این زمینه است، تلخیص، ساده‌سازی و تحقیق آن را برگزیدم تا هر جوینده‌ای به‌راحتی مطالبش را دریابد. او چگونگی خلاصه‌نویسی خود را به این ترتیب بیان کرده است:

1. فعالیت علمی خودم را در این اثر، به تعریف باب‌های اصلی کتاب محدود کردم، همان گونه که سیوطی آورده است و به شواهد قرآنی و روایی او استشهاد کردم و به مقداری که امکان داشت از عبارات وی بهره گرفتم، ولی ترتیب موضوعات را تغییر دادم تا فهمش برای خوانندگان آسان‌تر شود.
2. بیشتر شخصیت‌ها را بر اساس کتاب الأعلام نوشته زِرِکلی معرفی کردم و برای شواهد قرآنی المعجم المفهرس تألیف فؤاد عبدالباقی را مرجع قرار دادم و واژگان دشوار عربی را بر طبق کتاب مختار الصحاح نوشته رازی روشن ساختم.

ساختار و محتوا

نویسنده، بدون تقسیم‌بندی خاصی، مباحث مهم علوم قرآنی را از آداب، فضایل و اسامی قرآن شروع کرده و با وجوه و نظائر پایان داده است.

نقدی بر الإتقان و سیوطی

نویسنده، با ذکر شرح ‌حال پدیدآورنده اصلی و اینکه او صدها کتاب تألیف کرده، به معرفی الإتقان و ارزش علمی آن پرداخته و روش جلال‌الدین سیوطی را توضیح داده و تأکید کرده: این اشکال بر او وارد شده که در موارد بسیاری، از احادیث ضعیف استفاده کرده که صحتش در نزد محدثان ثابت نشده! هرچند وی سند آن روایات را ذکر کرده است.

مآخذ علوم قرآن

نویسنده بعد از اتمام مباحث کتاب، فهرستی را از منابع علوم قرآنی شامل 47 کتاب عربی قدیم و جدید تنظیم و ارائه کرده است.

تاریخ نگارش

ص‍لاح‌ال‍دی‍ن ارق‍ه‌دان، تألیف کتاب حاضر را در بیروت، 16 شعبان 1404ق، به پایان رسانده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب