مختصر إختلاف العلماء
مختصر اختلاف العلماء، از آثار محدّث و فقیه حنفی قرن چهارم هجری قمری، ابوبکر احمد بن علی جصّاص رازی (متوفای 370ق)، خلاصه‌ای از کتاب اختلاف العلماء نوشته محدّث و فقیه همان قرن که اول شافعی بود، ولی بعد حنفی شد، به نام ابوجعفر احمد بن محمد بن سلامه ازدی حجری مصری طحاوی (متوفای 321ق)، است که مسائل فقهی حنفیان را در باب‌های گوناگون عبادات و معاملات بیان می‌کند. این کتاب را استاد بخش پژوهش‌های اسلامی دانشکده ادبیات دانشگاه ملک عبدالعزیز، عبدالله نذیر احمد تحقیق و تصحیح کرده و برای آن مقدمه‌ای سودمند و روشمند نوشته و جصّاص و طحاوی و کتاب اختلاف العلماء و همچنین اثر حاضر را شناسانده است.
| مختصر إختلاف العلماء | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | طحاوی، احمد بن محمد (نويسنده)
جصاص، احمد بن علی (خلاصه کننده) نذیر احمد، عبدالله (محقق) |
| ناشر | دار البشائر الإسلامیة |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1416ق - 1417ق - 1995م - 1996م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 5 |
| کد کنگره | /ط۳ الف۳۰۱۳ 169/7 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار و محتوا
- مباحث این اثر که شامل 2322 مسئله شرعی می‌شود[۱] به‌ترتیب ذیل سامان یافته است:
- جلد اول: طهارت، نماز و زکات.
- جلد دوم: زکات، مناسک حجّ، نکاح و طلاق.
- جلد سوم: بیوع، صرف، عتاق، صید و ذبائح، ایمان و کفارات، حدود، قضا و شهادات، سیر و جهاد.
- جلد چهارم: شرکت، مزارعه، مضاربه، اجارات، هبه، صدقه، غصب، عاریه، ودیعه، صلح، اقرار، دعوی، شفعه، حواله و کفالت، رهن، قسمت، لقطه و اباق، طعام و شراب و لباس، کراهت، زیادات، مکاتب و فرائض.
- جلد پنجم: وصایا، دیات و جنایات، حجر و مأذون در تجارت.
ارزش کتاب
- از مواردی که بر اهمیت کتاب دلالت دارد این است که نقل و اقتباس از آن فراوان انجام شود که نشان می‌دهد نویسنده آن در نزد اندیشوران جایگاه بلندی دارد و چنین وضعیتی در مورد اختلاف العلماء و نگارنده‌اش و نیز طحاوی پدید آمده است[۲].
تمجید از نویسنده
- عبدالله نذیر احمد بعد از بیان ویژگی‌های مثبت کتاب، از جمله دقت و امانت‌داری در نقل مطالب، تأکید کرده است که نگارنده در جستجوی حقّ و صواب است و شخصیت مستقلی دارد و به همین جهت در مواردی با امامان حنفی مخالفت کرده است[۳].
نمونه مباحث
- درباره کسی که نمازش را با کلام دیگری جز«الله أكبر» آغاز کند، ابوحنیفه، محمد، ثوری و لیث گفته‌اند: هنگامی که نماز را با «لا إله إلا الله»، «الحمد لله» و مانند آن آغاز کند، کافی است... شافعی: جز «الله أكبر» مُجزی نیست[۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.