مجلس‌نامه غم: تاریخ تعزیه در استان همدان
مجلس‌نامه غم: تاریخ تعزیه در استان همدان تألیف اسماعیل مجللی (نسخه‌های ترکی به کوشش حسینعلی معصومی)، این کتاب به تاریخ تعزیه در استان همدان اختصاص دارد و کیفیت اجرای آن را در شهرهای استان شرح داده و دربردارندۀ سه مجلس فارسی و دو مجلس تعزیۀ ترکی است.
| مجلس‌نامه غم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مجللی، اسماعیل (نویسنده) معصومی، حسینعلی (به کوشش) |
| ناشر | طلایی |
| مکان نشر | همدان |
| سال نشر | 13991399 |
| شابک | 0ـ43ـ6009ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
ساختار
کتاب در دو فصل تدوین شده است.
گزارش کتاب
عزاداری برای سیدالشهدا (ع) در فرهنگ ایرانی، همواره جزئی از وظایف شیعیان به شمار آمده است. بی‌تردید یکی از سنت‌های مهم شیعی، عزاداری برای امام حسین (ع) است که در محرم سال 61 هجری به شکلی دلخراش و بی‌سابقه، همراه عده‌ای از یاران و خویشان و اصحابش در کربلا به شهادت رسید. اولیای دین بر برگزاری مراسمی به یاد سیدالشهداء (ع) در ایام مختلف سال، به‌ویژه دهۀ محرم و روز عاشورا تأکید فراوان دارند. تعزیه زنده نگه‌داشتن هدف حسینی و فرهنگ عاشوراست و خود معصومین نیز در راه اقامۀ عزاداری حسینی کوشیده‌اند؛ زیرا عزاداری احیای مسیر ائمه و تبیین مظلومیت آنهاست.
طبق تعاریف متعارف می‌توان اذعان کرد که تعزیه نمایشی است مذهبی، سنتی و ایرانی با استفاده از شعر فارسی که به تاریخ شیعه مربوط می‌شود و با تأکید بر ماجرای غم‌انگیز کربلا توسط افرادی در قالب مکالمه و شعر اجرا می‌شود. همۀ این افراد مرد هستند و با پوشیدن لباس‌های دوران تاریخی، نقش هر یک از شخصیت‌ها را اجرا میکنند. نقش‌ها به دو گروه خوب و بد (مخالف و موافق) تقسیم می‌شوند و وجه تمایزشان در این است که نقش‌های موافق اشعار خود را در دستگاه‌های موسیقی ایرانی اجرا میکنند و در مقابل، نقش‌های مخالف بدون آواز به صورت اشتلم خوانی. شیوۀ اجرایی این نمایش به گونه‌ای است که تماشاچیان دورتادور تعزیه‌خوانان حلقه می‌زنند و صحنۀ نمایش در وسط قرار دارد. ادبیات، موسیقی و نمایش سه رکن اصلی تعزیه‌اند که در صورت حذف هر کدام از اینها، به عنوان تعزیه خلل وارد می‌شود.
استان همدان همچون سایر مناطق کشور در ارائۀ نمایشی از صحنه‌های وقایع عاشورا در قالب تعزیه جایگاه قابل توجهی دارد. به طور کلی همدان مرکز تعزیه در غرب کشور محسوب می‌شود. پیشینۀ عزاداری در همدان را باید در عصر صفویه جستجو کرد. این سنت در عصر قاجار نیز تداوم داشت؛ ولی در زمان پهلوی ممنوع شد. در حال حاضر تعزیه در دهۀ اول محرم در همدان اجرا می‌شود که نه روز نخست به مجالس یاران شاخص امام حسین (ع) اختصاص می‌یابد و سرانجام در روز عاشورا تعزیۀ امام حسین (ع) و نحوۀ به شهادت رسیدن ایشان به نمایش درمی‌آید. این کتاب به تاریخ تعزیه در استان همدان اختصاص دارد و کیفیت اجرای آن را در شهرهای استان شرح داده و دربردارندۀ سه مجلس فارسی و دو مجلس تعزیۀ ترکی است.
تعزیه‌خوانی در استان همدان به پیروی از شیوۀ مرسوم در سراسر کشور به زبان فارسی اجرا می‌شود؛ اما در منطقۀ شمالی همدان تعزیه‌هایی به زبان ترکی اجرا می‌شود که موجب تنوع در تعزیه‌خوانی همدان شده است. تعزیه‌های ترکی توسط تعزیه‌خوانان آذری زبان و برای مخاطبان ترک‌زبان اجرا می‌شود و متون نسخ تعزیه دربرگیرندۀ اشعار ترکی است.
در فصل دوم این کتاب، سه مجلس تعزیۀ عزاداران موسی، عباس هندو، اسلام آوردن ابوذر به زبان فارسی و دو مجلس امام رضا (ع) و عاشورا به زبان ترکی به چاپ رسیده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات