مالکیت فکری و ایده‌برداری

مالکیت فکری و ایده‌برداری اثر کاظم استادی (متولد ۱۳۵۴ش)، بر محور مالکیت فکری و ایده برداری، متمرکز است و در تلاش است تا ابعاد مختلف مالکیت فکری و پیچیدگی‌های موضوع «ایده برداری» را بررسی کند و به طور خاص، مباحثی چون تاریخچه مالکیت ایده در ایران، موضوع‌شناسی ایده برداری، مسائل فقهی ایده در فقه شیعی و استفتائات مرتبط با آن را پوشش می‌دهد.

مالکیت فکری و ایده برداری
پدیدآوران	استادی مقدم، کاظم (نويسنده)
سال نشر	1398ش
چاپ	1
شابک	‎978-600-97975-6-1
موضوع	حق مولف - ایران - حق مولف، حق ایده (فقه) - مالکیت معنوی - ایران - مالکیت معنوی - حقوق معنوی (فقه) - حق اختراع - حق ابتکار - ایده‎برداری
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/الف5م2 198/6 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف از این تدوین، ارائه مطالبی پشتیبان و مناسب برای علاقه‌مندان به این حوزه و مراجع تقلید و محققان است.

ساختار کتاب

این اثر شامل یک مقدمه و پنج بخش و فصول متعدد است که در کنار هم تدوین شده‌اند. بخش‌های اصلی کتاب عبارت‌اند از:

1. بخش اول: تاریخچه مالکیت ایده در ایران؛
2. بخش دوم: موضوع‌شناسی ایده برداری؛
3. بخش سوم: مسائل ایده و فقه شیعی؛
4. بخش چهارم: استفتائات ایده؛
5. بخش پنجم: کتاب‌شناسی فقهی ایده.

گزارش محتوا

این کتاب یک مجموعه مطالعاتی است که به طور تحلیلی به ریشه‌ها، مفاهیم و احکام فقهی مالکیت فکری و به‌ویژه «ایده برداری» می‌پردازد. محتوای کتاب بر پایه پنج بخش اصلی استوار است که هر یک جنبه‌ای از این موضوع نوین را از منظر تاریخی، حقوقی و فقهی بررسی می‌کند.

مقدمه کتاب، ضرورت پرداختن به مباحث مالکیت فکری و ایده برداری را در عصر حاضر برجسته می‌کند. مؤلف اشاره می‌کند که مسائل مربوط به نشر، کپی و کپی‌رایت به واسطه ارتباطات نوین (مانند فضای مجازی و تلفن همراه) بسیار مورد ابتلا و پرکاربرد شده‌اند. هدف کتاب، ارائه مطالبی برای علاقه‌مندان، پژوهشگران است و همچنین بر پیوند این مجموعه با تحقیقات فقهی پیشین مؤلف (مانند «احکام ناشران») که شامل استفتائات مراجع تقلید است، تأکید می‌ورزد.

1. بخش اول: تاریخچه مالکیت ایده در ایران

این بخش به ریشه‌یابی تاریخی حقوق فکری در ایران می‌پردازد و تحولات آن را در سه دوره قبل و پس از صنعت تکثیر بررسی می‌کند. نکات کلیدی این بخش عبارتند از:

سیر تحولات نشر: بررسی ورود صنعت و چاپ به ایران و ارائه گاهشمار شمسی صنعت نشر برای ایران .

ظهور حقوق ابتدایی: تحلیل پیدایش توجه به «حق تصحیح» و بحث درباره «حق طبع» برای کتب چاپ سنگی که نشان‌دهنده توجه به جنبه‌های مادی و معنوی اثر در دوران قاجار است.

اخذ حمایت‌های حکومتی و فقهی: بررسی پیدایش حمایت حکومتی از وزارت اعتضادالسلطنه و نقل اولین استفتا حقوق طبع در ایران .

قوانین مدون و بین‌المللی: مرور سیر وضع قوانین حمایتی دولتی و سیر پیوستن ایران به قوانین بین‌المللی مالکیت فکری .

آموزش: اشاره به تأسیس رشته دانشگاهی مالکیت فکری در ایران .

بخش دوم: موضوع‌شناسی ایده برداری؛ این بخش قلب مفهومی کتاب است و به تعریف دقیق مفاهیم اصلی می‌پردازد: تعریف ایده و مالکیت آن: شامل واژه‌شناسی ، تعریف‌های حقوقی و فقهی «مالکیت ایده» و ارائه تعریف جدید از «تولید ایده» که در تمایز با «فعل جبری» است.

انواع ایده برداری: تقسیم‌بندی ایده برداری به الگوبَر‌داری میان‌رشته‌ای و الگوبَر‌داری درون رشته‌ای . همچنین تمایز دقیق بین ایده برتر و ایده سیاه (به معنای سرقت) در طبقه‌بندی ارائه می‌شود .

انواع ایده و حالات آن: این فصل به بررسی انواع ایده ، دایره شمول آن در موضوعات مختلف ، و همچنین حالات ایده (عملی شده یا نشده) و ایده مشترک می‌پردازد.

ایده‌برداری در نگارش کتاب: محتوای این بخش با تمرکز بر انواع ایده برداری ، به طور مفصل به ایده برداری در حوزه نگارش کتاب می‌پردازد که شامل ۱۰ مورد خاص مانند ایده برداری در تألیف ، تبویب ، تحقیق و ترجمه است.

انواع حقوق ایده: تعریف مبسوط حقوق مرتبط با ایده شامل:

1. حق انتساب و انتصاب : شامل حق انتساب «خوِد ایده» و همچنین حق انتساب و تغییر «نام خالق» و «عنوان» ایده .

1. حق عرضه ایده : شامل زیرمجموعه‌های مهمی نظیر حق افشای ایده، حق دسترسی به ایده، حق اجرا و ساخت ایده، حق انتشار یا تکثیر ایده، و حق ممانعت، عدول یا استرداد ایده .

1. سایر حقوق: حق تبدیل، حق شرح و تلخیص، حق ترجمه و اقتباس، و حق استفاده از پاداش و جایزه .

بخش سوم: مسائل ایده و فقه شیعی؛ این بخش به عمق مباحث فقهی نفوذ می‌کند و جایگاه مالکیت فکری را در فقه امامیه بررسی می‌نماید:

فقه ایده از گذشته تا حال: شامل تاریخچه فقهی مالکیت ایده در فقه عامه (اهل‌سنت) و فقه شیعه امامیه،

نظرات معاصرین: ارائه و تحلیل نظرات مراجع تقلید معاصر پیرامون حق ایده که دیدگاه‌های موافق، مخالف، و نیاز به تحلیل بیشتر را در بر می‌گیرد.

مبانی فقهی: تحلیل مبانی فقهی ایده و جمع‌بندی نظرات موافقان و مخالفان حق ایده و ثمرات پذیرش و عدم‌پذیرش فقهی مالکیت و حق ایده.

لزوم پرداختن به موضوع‌شناسی .

آینده فقه ایده: بحث در مورد مشکلات پیش رو و چگونگی تعیین محدوده و مصداق حق ایده .

بخش چهارم: استفتائات ایده؛ این بخش، کاربرد عملی مباحث فقهی در قالب احکام و استفتائات (پرسش‌های فقهی) را ارائه می‌کند. استفتائات در دسته‌های زیر ارائه شده‌اند:

استفتائات خاص ایده (یک و دو): مربوط به حقوق و مسائل مالی ایده.

بخش اول شامل احکام مرتبط با انواع حقوق ایده (مانند حق انتساب، حق افشا، حق دسترسی، و...) و شرایط آن‌ها است.

بخش دوم بر جرائم متمرکز است: سرقت ایده، غصب ایده و خسارت ایده

استفتائات عام ایده (یک، دو و سه): مربوط به کاربرد احکام عمومی فقهی در مورد ایده.

بخش یک شامل مباحث معاملات است: خریدوفروش ایده، تعارض ایده، شراکت در ایده، رهن، جعاله، عاریه، قرض، وکالت، صلح، ودیعه، بیمه، وقف و حبس ایده.

بخش دو شامل احکامی مانند لقطه و ایده، ایده مجهول‌المالک، خمس، جایزه، هدیه، صدقه و نذر ایده است.

بخش سه شامل احکام انتقال ایده پس از فوت است: وصیت و ایده، فوت و ایده، و ارث و ایده .

فصل ششم؛ زمان و ایده، مکان و ایده، مرگ ایده، شرایط ضمن عقد ایده و تعارض تقلید و مقلد، تعارض قوانین، تعارض قانون با فتوا است. فصل هفتم همچنین به‌صورت خاص به مسئله ارسال هم‌زمان یک مقاله به مجلات مختلف، اهمیت چاپ مقالات علمی، مقررات مجلات علمی، نپذیرفتن مقالات، مشکلات نویسندگان مقالات علمی و استفتائات این موارد می‌پردازد.

بخش پنجم: کتاب‌شناسی فقهی ایده؛ این بخش به‌عنوان یک منبع پژوهشی، فهرست کتب و آثار فقهی مرتبط با ایده را بر اساس نام خانوادگی نویسنده و نام اثر ارائه می‌دهد.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب