فومنی، عبدالفتاح
عبدالفتاح فومنی گیلانی، معروف به عبدالفتاح فومنی از جمله مشاهیر و بزرگان فومن قدیم، تاریخ‌نگار برجسته تاریخ محلی گیلان در عصر صفویه، مؤلف تاریخ گیلان
| نام | فومنی، عبدالفتاح |
|---|---|
| نام‌های دیگر | فومنی، ملا عبدالفتاج
عبدالفتاح فومنی رش‍ت‍ی عبدالفتاح فومنی گیلانی گیلانی، عبدالفتاح |
| نام پدر | |
| متولد | سده دهم هجری |
| محل تولد | فومن |
| رحلت | |
| اساتید | |
| برخی آثار | تاریخ گیلان |
| کد مؤلف | AUTHORCODE05014AUTHORCODE |
ولادت
در اواخر سده دهم هجری از یک خانواده فومنی در دار الاماره فومن زاده شد و بعدها یکی از چهره‌های ماندگار این خطه از فومنات گردید.
تحصیلات
عبدالفتاح که متأسفانه از سالهای دوره نوجوانی وی اطلاع چندان روشنی در دست نیست، پس از گذراندن دوران کودکی وارد مکتب خانه‌ی زادگاه خود شده و از آن پس با برخی از دروس و علوم زمان خود، از جمله دانش حساب آشنایی پیدا کرده و در کنار اینها به کار کشاورزی نیز اشتغال داشته است. نامبرده از آنجایی که اهل فضل و کمال بوده و از معتبرین زمان خود نیز محسوب می‌شده، توانسته در دستگاه اداری صفویان راه یابد و سالها در دیوان محاسبات شاهی نیز مشغول به کار گردید.
شايد آشنايى او با ديوانيان سبب شد كه او از گوشه اعتزال بيرون آيد و به كارهاى ديوانى تن در دهد. يك بار او را با بهزاد بيك - وزير گيلانات - معاشر و همنشين مى‌بينيم. اين دوستى ظاهرا در سال 1020 يا 1021ق است. زيرا در همين تاريخ است كه خواجه محمدرضاى سارو خواجه - وزير آذربايجان - عاملان و ضابطان بهزاد بيك را در آستارا و گسكر زندانى كرد و نمايندگان خود را در آن جا گماشت.
بهزاد بيك با شنيدن اين خبر، اسلحه به رعيت داد و لشكرى تهيه كرد و به سوى گسكر و آستارا بر سر خواجه محمدرضا رفت. مرتضى قلى خان - حاكم گسكر - او را منع كرد و يادآور شد كه اسلحه به رعيت دادن كار درستى نيست و نبايد رعيت را مسلح كرد، بالاخره جريان امر را به عرض شاه عباس رسانيدند. شاه عباس دستور داد تا صورتى از نام‌هاى سران رعيت كه در اين جنگ شركت داشته‌اند، تهيه شود. داود شهريار مأمور اين كار شد و نام سيصد تن از سران رعيت را نوشت و به شاه عباس رسانيدند. «حكم بر طبق آن به نام بهزاد بيك صادر گشته بود كه همين سيصد نفر را همراه خود به چمن سلطانيه حاضر سازد كه پادشاه خود مشاهده اوضاع و اطوار ايشان كرده، بدان چه صلاح بوده باشد، عمل نمايد. هنگام ورود حكم، بهزاد بيك در قصبه لشته‌نشا، به خانه‌هاى خواجه كمال‌الدين تشريف داشتند و مؤلف اين مؤلف همراه بود. در همين ايام، شاه عباس بهزاد بيك را از كار بركنار كرد. اشتغال عبدالفتاح به كارهاى ديوانى پس از بركنارى بهزاد بيك - وزير گيلانات - در سال 1021ق است. شاه عباس در اين تاريخ تقريبا تمام عاملان و ضابطان و تحويل‌داران و محاسبان و داروغگان حساب را كه بهزاد بيك تعيين كرده بود، از كار بركنار كرد و افراد ديگرى به جاى ايشان گماشت و روانه فرح‌آباد شد. از فرح‌آباد سه تن را براى تنقيح حساب چهارده ساله بيه‌پس برگزيد و رقم به نام ايشان نوشت و به گيلان فرستاد.
از نتيجه اين انتصاب و گزارشهايى كه در مورد تنقيح محاسبات چهارده ساله تهيه شده و به عرض رسيده است، هيچ گونه اطلاعى در دست نيست.
در ايام قيام عادلشاه (- غريب شاه) كه در سال 1022ق بود و عادلشاه و سلطان بوسعيد چپك و عنايت‌خان، از رشت متوجه فومن شدند، عبدالفتاح كه در اين ايام مشهور و سرشناس بود، به طرف عراق حركت كرد.
نمى‌دانيم عبدالفتاح اين سفر را به آخر رسانيد يا از ميانه راه مراجعت كرد. ديگر از احوالات او هيچ گونه اطلاعى در دست نيست.
عبدالفتاح نثر را خوب نمى‌نوشت و نظم را خوب نمى‌گفت. بسيارى از ابيات متن را خود سروده است. تخلص او ظاهرا «گيلانى» است.