فلسفه برای زبان‌شناسان
فلسفه برای زبان‌شناسان تألیف شیوان چیمن، ترجمه‌ی حسین صافی پیرلوجه؛ دانشجویان زبان‌شناسی شاید در پی یافتن راهی برای درک ارتباط فلسفه با موضوع‌های زبان‌شناختی مورد علاقۀ خود باشند؛ ولی حتی اگر بدانند خواندن فلسفه را از کجا باید شروع کرد، احتمالاً درگیر خواندن و فهمیدن آثار پیچیدۀ فلسفی یا مقدمه‌هایی خواهند شد که در آنها هیچ اشاره‌ای به زبان‌شناسی نشده است. این کتاب دقیقاً برای رفع نیاز از این دسته از دانشجویان نگاشته شده و هدف از آن معرفی و برخی از پیشینه‌های فلسفی و مرتبط کردن آنها با بحث‌های رایج در زبان‌شناسی است.
| فلسفه برای زبان‌شناسان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | چیمن، شیوان (نویسنده) صافی، حسین (مترجم) |
| ناشر | گام نو |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1400 |
| شابک | 6ـ02ـ7450ـ622ـ978 |
| موضوع | زبان و زبان شناسی - فلسفه |
| کد کنگره | P ۱۰۶/چ۳ف۸ |
ساختار
کتاب در پنج فصل تشکیل شده است.
گزارش کتاب
کسانی که در رشتۀ زبان‌شناسی تحصیل و تحقیق می‌کنند، دیر یا زود مجبور به خواندن منابع فلسفی خواهند شد. در این منابع ممکن است به طرح موضوع‌ها و مفاهیم عام فلسفی یا آرای یک فیلسوف و یک نحلۀ فکری معین پرداخته باشد. هر صورت دانشجویان زبان‌شناسی شاید در پی یافتن راهی برای درک ارتباط فلسفه با موضوع‌های زبان‌شناختی مورد علاقۀ خود باشند؛ ولی حتی اگر بدانند خواندن فلسفه را از کجا باید شروع کرد، احتمالاً درگیر خواندن و فهمیدن آثار پیچیدۀ فلسفی یا مقدمه‌هایی خواهند شد که در آنها هیچ اشاره‌ای به زبان‌شناسی نشده است. این کتاب دقیقاً برای رفع نیاز از این دسته از دانشجویان نگاشته شده و هدف از آن معرفی و برخی از پیشینه‌های فلسفی و مرتبط کردن آنها با بحث‌های رایج در زبان‌شناسی است. نگارنده با این فرض که خوانندگانش چیزی دربارۀ فلسفه نمی‌دانند، فیلسوفان و مبانی فکری آنها را از ابتدا معرفی کرده است. با این حال، مخاطبان این کتاب کسانی هستند که مباحث تخصصی زبان‌شناسی را دنبال می‌کنند یا به کلیات این رشته علاقمندند. به همین دلیل از شرح مفصل آراء و نظریه‌های زبان‌شناختی صرف‌نظر شده است.
تمام فصل‌های کتاب دارای ساختار کلی یکسانی هستند. در ابتدای هر فصل بعضی از مسائل یا مباحث عام زبانی مطرح می‌شوند. اینها مباحثی هستند که به زبان‌شناسان نیز مربوط می‌شوند؛ چراکه زبان طبیعی را به‌تنهایی در کانون توجه خود قرار می‌دهند. بیشترین حجم هر فصل به طرح دیدگاه‌های فیلسوفانی اختصاص یافته که به بحث دربارۀ این مسائل پرداخته‌اند.
این کتاب در فصل اول با بررسی پیشینۀ اساسی‌ترین نوع این رابطه، یعنی رابطۀ بین واژه‌ها و چیزها آغاز شده و بحث‌های فیلسوفان از دوران باستان تاکنون دربارۀ اینکه چگونه یک واژه می‌تواند به معنای «چیزی» یا «مفهومی» باشد، از نظر گذرانده شده و به بررسی تأثیر آرای آنان بر معناشناسی واژگانی پرداخته شده است.
در فصل دوم موضوع‌های وسیع‌تری معرفی شده و افزون بر معنای کلمات، معنای جملات با توجه به گزاره‌های نماینده‌شان در نظر گرفته شده است. همچنین اهمیت منطق بنیادین متشکل از روابطی مانند استلزام و پیش‌انگاری در زبان‌شناسی شرح داده شده است. در فصل سوم به رابطۀ جملات با واقعیت و به‌ویژه به رابطۀ بین معنا و واقعیت توجه شده و راه‌های مختلفی که فلاسفه و در پس آنها زبان‌شناسان برای تعیین «صدق» یا «کذب» جملات یا گزاره‌ها پیشنهاد کرده‌اند، معرفی شده است.
در فصل چهارم نه‌تنها زبان، بلکه کاربرد آن در بافت‌های مختلف را دربر می‌گیرد. در اینجا معلوم می‌شود به‌کاربردن جملات خبری که بتوان «صدق» یا «کذب» آنها را تعیین کرد، تنها یکی از کارهای فراوانی است که سخنگویان به واسطۀ زبان انجام می‌دهند و به این ترتیب، معلوم می‌شود برای به‌دست‌دادن توصیفی کامل از زبان باید دست به کاری فراتر از تعیین ارزش صدق گزاره‌ها زد. افزون بر این گفته می‌شود روابط منطقی از قبیل استلزام، به‌تنهایی برای توضیح راه‌های پیچیدۀ تولید و درک زبان کافی نیستند؛ روابط دیگری نیز چون انواع مختلف «تضمن» وجود دارند که ظاهراً از نوع روابط منطقی نیستند؛ ولی بسیار بهتر از التزام نشان می‌دهند در جریان گفتگوها چه روی می‌دهد. در همین فصل شاخه‌ای از فلسفۀ تحلیلی به نام فلسفۀ زبان متعارف از نظر گذرانده شده و مشخص می‌شود که این فلسفه چگونه در پیدایش کاربردشناسی مؤثر بوده است.
فصل پایانی به رابطۀ بین زبان و ذهن اختصاص دارد. هم فلاسفه و هم زبان‌شناسان در این‌باره بسیار بحث کرده‌اند. نویسنده در این میان بیشتر به بررسی مجادلات بین «رفتارگرایان» و «فطری‌گرایان» که بر زبان درگرفته، پرداخته است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات