فرائد الفوائد في الرجال
فرائد الفوائد في الرجال، عنوان اثری است یک جلدی به زبان عربی از جعفر بن محمد حسینی سبزواری (از علمای قرن 12 هجری) در موضوع رجال و درایه. وی این اثر را در تکمیل کتاب «الوافي» ملا محسن فیض کاشانی، نگاشته است. کتاب به تحقیق سید مهدی رجایی رسیده است.
| فرائد الفوائد في الرجال | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حسينی سبزواری، جعفر بن محمد (نویسنده) رجایی، مهدی (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | رسالة في بيان حال زيد الشهيد |
| ناشر | کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی(ره) |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1431ق. = 2010م. = 1388ش. |
| چاپ | چاپ یکم |
| شابک | 978-964-8179-93-4 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ح5ف4 / 114 BP |
ساختار
کتاب، حاوی مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و محتوای مطالب است؛ در پایان محتوای مطالب، رساله‌ای به مطالب ضمیمه شده که در بیان حال زید شهید از زبان برخی از علمای طراز اول شیعه است.
گزارش محتوا
محقق در ابتدای مقدمه‌اش بر کتاب متذکر می‌شود که به ترجمه‌ای از نویسنده دست نیافته و با اینکه این کتاب یک کتاب رجالی است از داخل خود این کتاب نیز مطالب زیادی درباره وی نتوانسته به دست بیاورد. سپس سید مهدی رجایی سعی کرده نکاتی را از متن درباره نویسنده استخراج کند که در صفحات 3 تا 6 مقدمه، بیان شده است.
ملا جعفر، مقدمه کتابش را با کلماتی مسجّع آغاز می‌کند و سپس با همان نثر مسجع در توضیح این اثر می‌نویسد: این صفحاتی که محتوی مطالب رجالی است در هم‌نشینی با مصطلحات فاضل قابل، ملا محسن فیض کاشانی در اسانید کتاب «وافی» ایشان است (که احادیث کتب اربعه را جمع کرده و مشکلات احادیث آنها را شرح کرده است) و چقدر خوب این کتاب را نگاشته است. ازآنجاکه جدولی که پسر ایشان، در این کتاب ایجاد کرده، نزد ما ناقص است و درباره برخی از رجال و احوال آنان اهمال کرده و ازاین‌رو دستیابی به مطالب درباره این افراد برای برخی از خوانندگان این اثر، دشوار می‌شد، من قصد تکمیل آن را کردم و شروع به این امر نمودم و برخی فواید مهم از احوال رجال و شأن آنان و اصطلاحات ارباب رجال که جایش در آن کتاب کم بود را به آن افزودم و در این راستا از راهنمایی‌های استاد بزرگم علامه سید محمدمهدی بحرالعلوم بهره بردم. همچنین قبل از جداول، اصطلاحات مهم دیگری را که به آن نیاز بود در کتاب افزودم. من این امر را به درخواست برخی از دوستان انجام دادم. این جدول‌ها را بر 8 قسم قرار دادم. شماره‌ها و الفاظ این جداول با رنگ قرمز و مشکی نوشته شده است؛ رنگ مشکی متعلق به عبارات مصنف (فیض کاشانی) است که در آن به ذکر راویان اخبار و ترجمه افراد پرداخته و غالب وزن مطالبش بر روی اصول اربعه است - که مشایخ ثلاث نگارندگانش هستند - و رنگ قرمز از نویسنده کتاب (ملا جعفر) است[۱].
در بخشی از مطالب کتاب که درباره سید ابوالمکارم بن زهره است می‌خوانیم: سید عزالدین ابوالمکارم حمزة بن علی بن زهره حسینی حلبی، فاضل عالم ثقه جلیل‌القدری است که کتاب‌های فراوانی دارد و از جمله آنهاست: «مسألة في الرّدّ علی المنجّمين»، «مسألة في أن نظر الكامل علی انفراده كاف في تحصيل المعارف العقلية»، «مسألة في نفي الرؤية و اعتقاد الإمامية و مخالفيهم ممن ينسب إلی السنّة و الجماعة» و... پسر برادرش سید محی‌الدین محمد و همچنین شاذان بن جبرئیل و محمد بن ادریس و دیگران از وی روایت کرده‌اند. ابن شهرآشوب از وی نام برده و در هنگام ذکر نام وی گفته: «قبس الأنوار في نصرة العترة الأخیار» و «غنية النزوع»، از کتاب‌های خوب اوست[۲].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در انتهای اثر آمده است. سید مهدی رجایی در تحقیق این اثر، به مقابله کتاب با تنها نسخه موجود از آن که به خط مؤلفش بوده پرداخته و با دشواری قرائت متن در برخی مواضع، سعی در اصلاح اغلاط موجود در متن کرده است[۳].
صفحات 7 و 8 کتاب، حاوی رونوشت تصاویری از نسخه خطی آن است. پاورقی‌های کتاب، علاوه بر ذکر ارجاعات، حاوی مطالب مفیدی در شرح پاره‌ای از عبارات متن است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.