فتاوى إبن سحنون

فتاوى ابن سحنون، تألیف محدّث، سخنور، مناظره‌گر و فقیه قیروانی مالکى قرن سوم هجری قمری، ابوعبدالله محمد بن عبدالسلام بن سعید بن حبیب تنوخى، مشهور به ابن سَحْنون (202-256ق)، مجموعه‌ای از فتواهای فقهی است که نویسنده در آن به بیش از 500 مسئله فرعی کاربردی در موضوعات گوناگون پاسخ می‌دهد. پژوهشگر معاصر، مصطفی محمود ازهری، کتاب حاضر را تصحیح و تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای سودمند نوشته و نویسنده و کتابش و ویژگی‌های نسخه‌های خطی و شیوه آماده‌سازی آن را معرفی کرده است.

فتاوى إبن سحنون
پدیدآوران	ابن سحنون، محمد بن عبدالسلام (نويسنده) ازهری، مصطفی محمود (محقق)
ناشر	دار ابن القيم ** دار ابن عفان
مکان نشر	عربستان - ریاض ** مصر - قاهره
سال نشر	1432ق - 2011م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اسم کتاب

هرچند در برخی از نسخه‌های خطی، نام این اثر، «الرسالة السحنونية» یا «أجوبة محمد بن سحنون» ثبت شده است، ولی مصطفی محمود ازهری ترجیح داده است که این کتاب را «فتاوی ابن سحنون» بنامد؛ زیرا غالب مباحث آن بیانگر فتواها و ترجیح‌های فقهی اوست.

هدف و روش

• مصطفی محمود ازهری کتاب حاضر را شامل مهم‌ترین و مشهورترین و نادرترین مسائل اختلافی و فروع فقهی دانسته است که در بین مالکیان رواج دارد و اختلاف در مورد آن، در بین اندیشوران مالکی معروف است.

ساختار و محتوا

در این اثر، تعداد 597 مسئله آمده، ولی بر اساس باب‌های فقهی تنظیم نشده است و به ‌گفته مصطفی محمود ازهری: «جاء بترتيب عجيب نظمه». ابن سحنون کتابش را با نظمی شگفت‌انگیز سامان داده و به‌ترتیب به این مسائل پرداخته است: شهادات، قضاء، نکاح، طلاق، بیع، حیازت، استحقاقات و دعاوی و خصومات، سرقت، خوردنی‌ها، قسم‌ها و کفارات، تعدّی و خیانت و غرامت و ضمانت و...

نمونه مباحث

• محمد بن سالم گفت: از محمد بن سحنون پرسیدم: کدام حال به دانشوران سزاوارتر است؛ عدالت مگر آنکه خدشه در آن ظاهر شود یا ضعف و فساد مگر آنکه عدالت آشکار گردد؟ پاسخ داد: پناه بر خدا اگر فساد و گناهکاری بر دانشمند، سزاوارتر باشد، بلکه عدالت، سزاوارتر است. مگر نشنیده‌ای که پیامبر(ص) گفت: برترین شما کسانی هستند که قرآن را یاد بگیرند و به دیگران بیاموزند و همچنین پیامبر(ص) گفت: بر شما باد که اهل علم و فضیلت را احترام بگذارید و گرامی بدارید؛ زیرا خانه ما، معدن دانایی و ارزش است. گفتند: ای رسول خدا اگر در علم ماهر نبود، چطور؟ گفت: «علم اندک همانند علم فراوان است»؛ چون منزلت دانشوران در نزد خدای متعال برتر از همه مردم است و... به ابن سحنون گفتم: چگونه خدشه در عدالت اندیشوران پیدا شود؟ گفت: اینکه چند بار معامله ربوی کند، درحالی‌که می‌داند ربا است. بلکه با تضییع فرائض و واجبات - هر فریضه‌ای که باشد - در علم و عمل و اعتقاد و با ارتکاب کبائر بدون ضرورت و مداومت بر صغائر، زوال عدالت در اندیشوران، ثابت می‌شود.
• پرسیدم: آیا جایز است که اهل علم و قرآن، اگر فقیر باشند، زکات بگیرند، درحالی‌که آنان با داشتن دانش و قرآن، غنی هستند؟! ابن سحنون گفت: ابن وهب و ابن قاسم گفته‌اند: اگر دانشوران نیازمند باشند، سزاوارتر به زکات هستند... و من هم همین نظر را قبول دارم.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.