غریب القرآن

غريب القرآن، از آثار اندیشمند مصری حنفی، قاسم بن قُطلوبُغا (802 -879ق‌‌)، پژوهشی با هدف شناساندن واژگان ناآشنای قرآنی است. نویسنده در این اثر، 2 کتاب از 2 نویسنده دیگر در زمینه واژه‌شناسی قرآن را، یکی به‌صورت کامل و دیگری به‌صورت خلاصه، نقل کرده و خودش نیز مطالبی بر آن افزوده است.

غریب القرآن
پدیدآوران	ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا (نويسنده) علی حفیشة، عبدالمؤمن أبوالعینین (محقق)
ناشر	دار الکتب العلمية
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1433ق - 2012م
چاپ	1
شابک	‎-
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/الف2غ4 82/3 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، غريب القرآن (ابهام‌زدایی) را ببینید.

ساختار و محتوا

اثر حاضر، به‌ترتیب از متن 2 کتاب با توضیح ذیل تشکیل شده است:

1. البيان في غريب القرآن: محقق کتاب، (عبدالمؤمن ابوالعینین علی حفیشه) می‌گوید: قاسم بن قُطلوبُغا فقط عنوان کتاب (البيان في غريب القرآن) را آورده و نویسنده‌اش را یاد نکرده و من با جستجوی بسیار در منابع، سرانجام دریافتم که نوشته ابوعبدالله محمد بن ابی‌بکر بن یوسف فرغانی است. ابن قُطلوبُغا کتاب البیان را به‌صورت کامل و بدون تغییر آورده و در مواردی انگشت‌شمار مطالبی به آن اضافه کرده و افزوده‌هایش را با عبارتِ «قُلتُ» برجسته نموده است.‏ کتاب البيان في غريب القرآن به‌ترتیب سوره‌های قرآن به شرح کلمات پرداخته است.
2. تحفة الأريب بما في القرآن من الغريب، نوشته ابوحیان: قاسم بن قُطلوبُغا این کتاب را خلاصه کرده و مختصر تحفة الأريب نامیده، ولی ترتیب مباحثش را - که بر طبق باب و فصل بوده - تغییر داده و به شکل الفبایی درآورده و مطالبی بر آن اضافه کرده و در اینجا هم، افزوده‌هایش را با عبارتِ «قُلتُ» از مباحث ابوحیان جدا ساخته است. افزوده‌های قاسم بن قُطلوبُغا حدود 90 مورد است‏.

منابع نویسنده

به گفته محقق کتاب، قاسم بن قُطلوبُغا در افزوده‌هایش بر کتاب تحفة الأريب، منابع خودش را ذکر کرده است:

1. معجم مقاييس اللغة، نوشته ابن فارس؛
2. معاني القرآن، تألیف ابوجعفر نحّاس؛
3. وجوه القرآن، اثر اسماعیل نیشابوری؛
4. کتاب‌های قرائات: عبدالمؤمن ابوالعینین علی حفیشه تأکید دارد که ابن قُطلوبُغا بیشتر بر ابن فارس و نحّاس و کمتر بر کتاب وجوه القرآن و سایر کتاب‌های قرائات اعتماد کرده است‏.

نمونه مباحث

ق د س: (المُقَدَّسَة) – مائده: 21 - پاک‌شده و (نُقَدِّسُ) -بقره: 30- پاک می‌کنیم. من (قاسم بن قُطلوبُغا) می‌گویم: در کتاب البیان گذشت که «و نُقَدِّسُ لك»، یعنی و تو را از آنچه سزاوارت نیست، پاک و منزّه می‌شماریم‏.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.