علی أطلال المذهب المادي
علی أطلال المذهب المادي، نوشته محمد فرید وجدی (1875-1954م) است. این اثر از مجموعه مقاله‌هایی که از سال 1918 تا 1921م، در مجله «المقتطف» در مصر منتشر می‌شده است، فراهم آمده است. وجدی در این کتاب، نقد و بررسی مکتب‌های مادی‌گرا و باورهای مادی‌گرایان را در چهار جلد ارائه می‌دهد. جلد سوم ترجمه کتاب «فتح علمي - الروح خالدة» نوشته جان پینو و جلد چهارم، ترجمه کتاب «الموت و غامضته» نوشته کامیل فلاماریون است.
| علی إطلال المذهب المادي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | وجدی، محمد فرید (نويسنده) |
| سال نشر | 1931م |
| چاپ | 2 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | /و3ع8 825 B |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
وجدی، جلد نخست را با کلیاتی درباره مادی‌گرایی که در دو سه قرن اخیر در میان اندیشمندان مغرب‌زمین رواج یافته است و مبنای شناخت آن بر مکتب حسی «پوزیتیویزم» استوار بوده است، آغاز می‌کند[۱]. او در ادامه، با پرسش از مفهوم «حقیقت مطلق» و راه‌های شناخت آن، به تاریخ مذهب مادی‌گری و دیدگاه‌های فیلسوفان مادی یونان باستان نگاهی می‌افکند و سپس به آرای دانشمندان مسیحی سده‌ی ششم میلادی در این زمینه می‌پردازد[۲]. وجدی، بحثی را درباره «اثیر» که فضا را پر کرده و در همه اجسام نافذ است، مطرح می‌کند[۳] و بحث خود را با طرح مسئله «چیستی حیات» دنبال می‌کند و شگفت‌زدگی دانشمندان را از «اصل انواع» که همان خاستگاه گونه‌ها به‌وسیله انتخاب طبیعی و یا نگهداری نژادهای اصلح در تنازع بقا است، با نگاهی به آرای دانشمندان علوم طبیعی مانند لودانتک، لامارک و داروین پی می‌گیرد و نقد دانشمندان دیگر را به آنان در اصل انواع و شبهه‌های دیگری مانند «نفی غایت‌گرایی طبیعت» را که مطرح بوده است، ارائه می‌دهد. در این‌باره، کسانی مانند ادوارد هارتمان، لوییس بوردو، آدولف فون بایر، کامیل فلاماریون و اندیشمندان دایرةالمعارف فرانسوی قرن بیستم در مقام پاسخ به آنان برآمده‌اند[۴].
وجدی، سپس آرای دانشمندان معاصر (مانند شارل ریشیه، گوستاولوبون، هنری یوانکاری، ویلیام جیمز، اُلیور لودویک، کامیل فلاماریون، هربرت اسپنسر و اندریه کریسون را در کوتاه‌دستی (قصور) دانش تجربی از شناخت بسیاری از حقایق هستی بیان می‌کند[۵].
وجدی، جلد دوم را در جایگاه «نتیجه» برای جلد نخست می‌نشاند. او مقدمه این جلد را با گفتاری از کامیل فلاماریون در کتابش (المجهول و المسائل النفسية) پوشش داده است[۶]. وجدی، در این جلد به مباحث روان‌شناسی روح و اثبات آن با روش علوم تجربی و نمودهای ارواح در هستی و زندگی، به‌ضمیمه نگاهی که ادیان گوناگون به موضوع ارواح دارند، پرداخته است[۷].
(فتح علمي- الروح خالدة)
جلد سوم کتاب «علی أطلال المذهب المادي»، ترجمه کتاب «فتح علمي- الروح خالدة» از جان پینو، «مدیر مجله بین‌المللی فرانسه» است. در این جلد مباحثی درباره ترس مردم از مرگ، رابطه میان عقل با مغز انسان، استقلال روح از جسد، تلاقی عقل و ایمان، نظریه برگسون در بایستگی اعتماد بر حکم بدیهی در امور روحی، نظریه انیشتن درباره زمان و مکان، تردید در درستی ابزارهایی که در اتصال به ارواح مُردگان به‌کار گرفته می‌شود، اسپرتیسم (احضار ارواح) در نگاه دانشمندانی مانند ادیسون و تامسون و حقیقت تله‌پاتی عرضه شده است. جان پینو در پایان، این نکته را گوشزد می‌کند که «عقل حسی درست که دریافت‌هایش مبتنی بر تجربه حسی است، دیوار ضخیمی را که اندیشه مادی به دور خود برکشیده است، سوراخ می‌کند»[۸].
الموت و غامضته
جلد چهارم «علی أطلال المذهب المادي»، جلد نخست از اثر سه جلدی است که کامیل فلاماریون Camille Flammarion (1925-1842م) اخترشناس فرانسوی نوشته است و محمد فرید وجدی آن را به عربی برگردانده است. در ایران نیز «مجید پزشک‌پور» آن را با عنوان «اسرار مرگ و زندگی» به زبان فارسی ترجمه کرده است[۹].
وجدی، این اثر را در مجموعه چهار جلدی «علی أطلال المذهب المادي» گنجانده است. او می‌گوید: ما زیر عنوان عام کتابمان، نوشته‌هایی را که به مسئله «الحاد»، این درد عصر کنونی، می‌پردازد نشر می‌دهیم. «الموت و غامضته» نخستین جلد از اثر سه جلدی کامیل فلاماریون است. او در جلد اول، وجود روح را با دلایل عینی اثبات می‌کند؛ در جلد دوم، به رخدادهای شگفت‌انگیزی که هنگام مرگ برای محتضر روی می‌دهد می‌پردازد و در جلد سوم، گواه‌هایی را از دیده شدن ارواح مُردگان با نام و نشان و هیبتشان می‌آورد.
وجدی، در ترجمه‌اش کتاب را مختصر کرده است و برای اینکه خواننده خسته نشود، برخی از نقل قول‌ها را حذف نموده است[۱۰]. او عنوان‌های «الموت و غامضته» را فهرست نکرده است. در اینجا فهرست آن‌ها می‌آید تا خواننده با روند مطالب و مقصود نویسنده آشنا شود. این عنوان‌ها عبارتند از: مادی‌گرایی مرام گمراه‌کننده و ناتمام؛ انسان چیست و آیا روح وجود دارد؟؛ احساس در خواب، رؤیاهای واقعی؛ اثر روح بر جسم: تأثیر اراده بدون تکلم - علامت‌ها از مسافت‌های دور – مانیتیسم - هیپنوتیسم (تلقین و نتایج آن)؛ تأثیر روح از مسافت‌های دور (رؤیت، ادراک و استماع از دور (تله‌پاتی)؛ دیدن بدون چشم (دیدن با روح و بدون انتقال‌های تله‌پاتی)؛ دیدن رخدادهای آینده؛ جبر دینی و علمی و اختیار؛ مسئله قضا و قدر[۱۱].
شایان ذکر است که مرحوم استاد شهید مرتضی مطهری در نقدهایی که بر نگاه علمی برخی روشنفکران مسلمان وارد می‌کند، فرید وجدی را در شمار کسانی می‌داند که شناخت موضوعات دینی را به نگاه حسی و تجربی منحصر کرده‌اند[۱۲].
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه نویسنده، ج1، ص14-3
- ↑ ر.ک: متن کتاب، همان، ص51-17
- ↑ ر.ک: همان، ص70-52
- ↑ ر.ک: همان، ص110-70
- ↑ ر.ک: همان، ص140-130
- ↑ ر.ک: مقدمه کتاب، ج2، ص29-3
- ↑ ر.ک: متن کتاب، همان، ص184-182
- ↑ ر.ک: همان، ج3، ص56-54
- ↑ ر.ک: فلاماریون، کامیل
- ↑ ر.ک: مقدمه، ج4، ص3
- ↑ ر.ک: متن کتاب، همان، ص2، 18، 40، 53، 66، 96، 106 و 112
- ↑ ر.ک: پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع عالی حکمت اسلامی
منابع مقاله
- مقدمه نویسنده و متن کتاب.
- فلاماریون، کامیل، «اسرار مرگ و زندگی»، ترجمه مجید پزشک‌پور، مؤسسه انتشارات شهریار.
- پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع عالی حکمت اسلامی، «نقدهای شهید مطهری بر علم‌زدگی برخی روشنفکران مسلمان»