علویه همایونی، زینت‌السادات
زینت‌السادات علویه همایونی (1296-1395ش)، فقیه و مجتهده معاصر، از شاگردان برجسته بانوی مجتهده امین و در زمره مفاخر جامعه زنان ایران اسلامی.
| نام | علویه همایونی، زینت‌السادات |
|---|---|
| نامه‌ای دیگر | همايوني، علويه
همايوني، زينب السادات |
| نام پدر | سید رحیم |
| متولد | 1296ش |
| محل تولد | اصفهان |
| رحلت | 1395ش / 1437ق / 2016م |
| اساتید | بانو امین |
| برخی آثار | اسرار الآیات
نسیم ولایت: چهل حدیث در فضائل و مناقب مولی الموالی امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام عشق ذوی القربی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE05823AUTHORCODE |
ولادت
بانو زینت‌السادات علویه همایونی، مشهور به بانو همایونی در سال 1296ش در اصفهان و در خانواده‌ای که از سادات حسینی بودند، متولد شد.
پدرش سید رحیم همایونی و مادرش سلطان‌آغا همایونی بود. سلطان‌آغا مادرخواندۀ همسرِ بانو امین بود که پس از فوت سید محمدتقی امین با سید رحیم ازدواج کرد.
تحصیلات
ایشان تحصیلات ابتدایی را در منزل نزد مادر آغاز کردند و ضمن تحصیل خانگی، هنرهای زنانه متداول در زمان خود را نیز فراگرفتند. در سن 16 یا 17 سالگی و در سال ۱۳۱۳ یا 1314ش، به شاگردی بانو امین پرداختند[۱]. ایشان به‌جز تحصیل نزد بانو امین، ادبیات عرب و منطق را نزد آیت‌الله شیخ حیدرعلی محقق خواندند. مدتی هم نزد صدر کوپایی منطق و شرح منظومه ملا هادی سبزواری و کتاب مغنی و معالم و شرح لمعه خواندند. بانو علویه همایونی مدتی نیز نزد آیت‌الله نورالدین اشنی (قودجانی) اسفار اربعه ملاصدرا را فراگرفتند.
در سال 1342 همسر ایشان (مرحوم فیض) فوت شدند و ایشان به فکر شرکت در امتحان تربیت مدرس افتادند؛ به همین دلیل به تهران رفتند و علی‌رغم تفکر آن زمان که خانم‌ها در دروس طلبگی وارد نمی‌شدند، اولین بانویی بودند که در امتحان مدرسی داوطلب شده و با معدل خوب قبول شدند و در سال 43 هم امتحان الهیات دانشگاه را دادند و وارد دانشگاه الهیات شدند و در حین ادامه تحصیل در دانشگاه تصمیم به تشکیل چنین دانشگاهی برای خانم‌ها گرفتند (دانشگاه تربیت مدرس). سپس به اصفهان آمده و پیشنهاد کانون علمی را به حاج خانم امین دادند.
بانو همایونی در سال ۱۳۵۵ش، از جانب بانو امین اجازه روایت دریافت کرد.
خدمات علمی و فرهنگی
حوزه علمیه بانوان به نام مکتب فاطمه(س) در مهرماه سال 1344ش، هم‌زمان با دبیرستان امین، با 60 نفر دانشجوی طلبه از دوشیزگان و بانوان با سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی تشکیل شد.
مکتب فاطمه(س) اولین مکتبی بود که در عصر اخیر به ریاست یک بانوی مجتهده و فیلسوف و عارف و ادیب ایجاد شد و به مدیریت بانوی دیگری که 50 سال شاگردی معظم‌لها (بانو مجتهده امین) را نموده بود، اداره می‌شد و به این لحاظ بود که دروس پایه‌ای ادبیات عرب در این مکتب عمیقاً تدریس می‌شد و همه اصول اعتقادی و دینی و علوم قرآنی چون در صافی نظارت این بانوان بزرگوار پالایش می‌شد، دست‌خوش هیچ انحراف و افراط و تفریط نشد.
در این مکتب از ابتدای تأسیس، قرآن توسط بانوی مجتهده امین تفسیر می‌شد و بعد از ایشان بانو علویه همایونی این پست را به‌عهده گرفتند.
دروس فقه و اصول و فلسفه و حکمت نیز تا حدودی توسط بانوان تدریس می‌شد، ولی در حد عالی‌تر به حضور آقایان علما می‌رفتند. مکتب فاطمه به‌لحاظ اینکه تنها مکتبی بود که با همت و ابتکار یک بانوی عالمه (حاجیه خانم همایونی) و امتیاز علمی و ریاست بانوی مجتهده تأسیس شده بود و دروس پایه حوزوی و تفسیر و حدیث همه توسط بانوانی که تحصیلات حوزوی داشتند عمیقاً تدریس می‌شد، مورد توجه علما و خطبا شهر قرار گرفت و همه جا از آن به‌عزت یاد می‌کردند و گاهی درخواست بازدید داشتند.
بانو همایونی به‌جز مدیریت و تدریس در مکتب فاطمه، مسئولیت مدیریت دبستان نرجس - مدرسه‌ای ملی و دینی که آقای فیروزیان تأسیس کرده بود - را هم برعهده داشت. صاحب‌امتیاز و مدیرمسئول مدرسه گلستانیان نیز بود که خیلی زود از این سمت استعفا داد و ترجیح داد به کار ترجمه و تألیف بپردازد.
بانو همایونی مدتی نیز برای تدریس به قم رفت‌وآمد داشت. او در سال تحصیلی ۶۸-۱۳۶۷، هر هفته، چهارشنبه‌ها برای تدریس به جامعة الزهراء می‌رفت و جمعه‌ها به اصفهان برمی‌گشت، ولی این دوره هم به دلیل کثرت اشتغالات و سختی‌های سفر تعطیل شد. در سال ۱۳۶۸ بعد از فوت بانو امین در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور وقت آیت‌الله خامنه‌ای، تقاضای برگزاری کنگره بزرگداشت بانو امین را مطرح کرد. اولین دوره این کنگره در سال ۱۳۷۱ در اصفهان و دومین دوره آن در سال ۱۳۷۲ در قم برگزار شد. بانو، از سال ۱۳۷۱ به بعد خانه‌نشینی اختیار کردند و به ترجمه و تألیف کتب پرداختند.
جوایز و نشان‌ها
بانو علویه همایونی در سال ۱۳۸۸ به‌عنوان چهره ماندگار جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد. همچنین در سال ۱۳۹۰ در همایش امینه امین که در اصفهان برگزار شد، از مقام ایشان تجلیل گردید. آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، رهبر فرزانه جمهوری اسلامی ایران، در پیامی که برای این همایش ابلاغ کرده بود، بانو همایونی را از مفاخر جامعه زنان ایران اسلامی خواندند.
وفات
بانو علویه همایونی در تاریخ دهم تیرماه سال 1395ش، در سن 99 سالگی از دنیا رفت و آیت‌الله مظاهری، رئیس حوزه علمیه اصفهان بر پیکر ایشان نماز اقامه کردند. آن فقیده سعیده در امامزاده ابراهیم اصفهان به خاک سپرده شدند.
آثار
- ترجمه اربعین الهاشمیه بانوی ایرانی؛
- ترجمه جزیی از أسرار الآيات ملاصدرا؛
- زن مظهر خلاقیت الله؛
- عشق ذوی‌القربی، در وصف حضرت فاطمه(س)؛
- نسیم ولایت، ترجمه و توضیح چهل حدیث در فضائل و مناقب امیرالمؤمنین(ع)؛
- زندگانی بانوی ایرانی (بانوی امین) [۲].
پانویس
منابع مقاله
- علویه همایونی، زینب‌السادات، سفرنامه علویه همایونی، گل‌بهار، چاپ دوم، 1389ش.
- ابطحی، سید مهدی، نگاهی به سیره بانوی مجتهده علویه همایونی، صفحه اینترنتی کیهان، در 26 اردیبهشت 1400