عقاید مذهبی ابومنصور اصفهانی
عقاید مذهبی ابومنصور اصفهانی، «كتاب المناهج»، اثر نصرالله پورجوادی، مقاله‌ای است در بررسی و معرفی عقاید مذهبی ابومنصور اصفهانی، معمر بن احمد بن محمد بن زیاد (متوفی 418ق/1027م)، صوفی و محدث حنبلی اصفهانی در کتاب «المناهج بشاهد السنة و نهج المتصوفة» که در اسفند 1396، در مجله «معارف» با شماره 12، منتشر شده است.
| عقاید مذهبی ابومنصور اصفهانی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اصفهانی، معمر بن احمد (نويسنده) پورجوادی، نصرالله (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | المناهج ** كتاب المنهاج |
| ناشر | مرکز نشر دانشگاهی |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1369ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 8م6الف 288 BP |
در میان آثاری که از ابومنصور به‌جا مانده است، دو رساله نسبتا کوتاه هست که وی در آنها عقاید مذهبی خود را به‌طور خلاصه بیان کرده است. یکی «المنهاج» است و دیگری کتاب «المناهج بشاهد السنة و نهج المتصوفة». دو رساله یا کتاب «المنهاج» و «المناهج» هرچند که از لحاظ نام و تا حدودی محتوا با هم شباهت دارند، اما دو اثر متفاوتند. از حیث صورت، کتاب «المنهاج» اثر یک‌دستی نیست. این اثر از سه قسمت متفاوت تشکیل شده است. قسمت اول درباره مسائل فقهی و کلامی است؛ قسمت دوم توصیه‌هایی است صوفیانه و قسمت سوم شرحی است از اسامی مشایخ و پیشوایان مؤلف و طریقه صوفیانه او. این سه قسمت در نام کامل این اثر که کتاب «المنهاج و المسائل و الوصية» است منعکس شده است. اما کتاب «المناهج» اثر کاملا یک‌دستی است و مؤلف در آن، از ابتدا تا انتها، از یک چیز سخن گفته است و آن عقاید ظاهری یا مذهبی اوست، مطابق مذهب حنبلی[۱].
نویسنده معتقد است صرف نظر از اختلاف «المناهج» و «المنهاج» از حیث صورت، محتوای آنها تا حدودی به هم شباهت دارد. این شباهت میان قسمت اول و سوم از کتاب «المنهاج» با کتاب «المناهج» است. در قسمت اول از کتاب «المنهاج»، ابومنصور هشت مسئله اعتقادی، از جمله مسئله شهادت و ایمان و رؤیت خدا در آخرت و واجب بودن نماز جمعه و... را شرح می‌دهد. عقایدی که ابومنصور در این قسمت بیان می‌کند عقاید صوفیانه و عرفانی نیست، بلکه عقاید ظاهری یا مذهبی اوست. در کتاب «المناهج» نیز وی درصدد برمی‌آید که عقاید ظاهری و مذهبی خود را بیان کند. البته، در «المنهاج» ابومنصور چند مسئله از مسائل محدثه زمان خود را، یعنی مسائلی که در کتاب و سنت و اجماع شناخته نشده است، پیش می‌کشد. اما در اینجا وی سعی می‌کند فهرست نسبتا جامعی از عقاید خود را بیان کند[۲].