صولی، محمد بن یحیی

محمد بن یحیی صولی (متوفای 335 یا 336ق)، ادیب و نویسنده قرن سوم و چهارم هجری. وی از ادبا و معلمین دربار عباسی بوده، «أدب الكتاب»، از جمله آثار اوست.

نام	محمد بن یحیی صولی
نام‌های دیگر
نام پدر	یحیی
متولد	قرن سوم و چهارم هجری
محل تولد
رحلت	335 یا 336ق
اساتید	ابوداود سجستانی ابوالعباس مبرد ابوالعباس ثعلب
برخی آثار	الأوراق أدب الكتاب
کد مؤلف	AUTHORCODE12877AUTHORCODE

خاندان

او ابوبکر محمد بن یحیی بن عبدالله بن العباس بن محمد بن صُول است. وی منسوب به «صول» می‌باشد و «صول» مردی از اتراک بود و با برادرش فیروز، فرمانروایان جرجان بودند و خود را مجوسی و منسوب به فارسیان می‌خواندند. به گفته ابن اثیر و دیگران «صول» به دست یزید بن ملهب اسلام آورد و تا زمانی‌که یزید در یوم العقر به قتل رسید، با او بود.

برخی «صَولی» را با فتحه ذکر کرده‌اند که منتسب به «صَول»، شهری در مصر است، ولی این اشتباه است و صحیح همان است که ذکر شد‏.

جایگاه علمی

صولی عالم به فنون ادبیات بوده است. او آداب پادشاهان را به‌خوبی می‌دانسته است. اطلاعات وسیعی داشته و در نگارش کتب بسیار متبحر و دارای محفوظات فراوان بوده است. او در هوش و زکاوت اعجوبه بوده تا جایی‌که الراضی‌بالله او را به‌عنوان هم‌نشین و معلم استخدام کرد. سپس المقتدربالله و پیش از او المکتفی‌بالله او را استخدام کردند‏.

وی در بازی شطرنج از همه اهل زمانش سر بود تا جایی که او را شطرنجی لقب داده بودند و به او مثال می‌زدند؛ بلکه بسیاری گمان کرده‌اند که او واضع شطرنج بوده است‏.

اساتید و شاگردان

او از ابوداود سجستانی، ابوالعباس ثعلب، ابوالعباس مبرد و ابوالعیناء و دیگران روایت شنیده است.

دارقطنی، ابوعبدالله مرزبانی و دیگران از او روایت نقل کرده‌اند. ابوالفرج نیز در کتاب «الأغاني» از او روایت کرده است‏.

وفات

صولی در سال 335ق، وفات کرده است. بعضی گفته‌اند او در سال 336ق، در بصره، در زمان خلافت المطیع ابوالفضل بن المقتدربالله، درحالی‌که خود را از مردم پنهان کرده بود (به دلیل روایتی که در حق علی(ع) ذکر کرده بود و خاصه و عامه جویای او بودند تا به قتلش رسانند، ولی نتوانستند؛ چون از بغداد خارج شده بود)، فوت کرد‏.

تألیفات

1. أدب الكتاب؛
2. الأوراق (حاوی اخبار و اشعار خلفا)؛
3. كتاب الوزراء (یا أخبار الوزراء)؛
4. اللقاء و التسليم؛
5. تفصيل السنان؛
6. كتاب الشامل؛
7. أخبار الشعراء؛
8. كتاب الأنواع؛
9. شرح ديوان الحماسة لأبي‌تمام؛
10. جزء الصولي؛
11. كتاب الشطرنج؛

و...‏.

منابع مقاله

اثری، محمد بهجت، مقدمه کتاب «أدب الكتاب»، تألیف محمد بن یحیی صولی، المكتبة العربية ببغداد، المطبعة السلفية بمصر، القاهرة، 1341ق.

وابسته‌ها

الأوراق

أدب الكتاب

شرح الصولي لديوان أبي تمام

أشعار أولاد الخلفاء و أخبارهم من كتاب الأوراق