شروط الأئمة الستة
شروط الأئمة الستة، نوشته ابوالفضل محمد بن طاهر مقدسی (507-448ق)، رساله مختصری است که به معیارهای بخاری، مسلم، ابی‌داود، ترمذی، نسایی و ابن ماجه در تخریج و تصحیح احادیث، می‌پردازد. در پی کتاب یادشده، کتاب «شروط الأئمة الخمسة» نوشته ابوبکر محمد بن موسی حازمی (584-548ق) آمده است که معیارها و شروط بخاری، مسلم، ابی‌داود، ترمذی و نسایی را بررسی کرده است.
| شروط الأئمة الستة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن قیسرانی، محمد بن طاهر (نويسنده) حازمی، محمد بن موسی (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | شروط الأئمة الستة: البخاري و مسلم و أبي داوود و الترمذي و النسائي و إبن ماجه |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1405ق - 1984م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 113/۲/م۷،ش۴ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در ابتدای کتاب، شرح حال مقدسی و حازمی و همچنین محدثان شش‌گانه مذکور، به‌صورت مختصر آمده است[۱].
مقدسی در کتاب خود، شروط و معیارهای محدثان شش‌گانه را به‌ترتیب (بخاری، مسلم، ابی‌داود، ترمذی، نسایی و ابن ماجه) آورده است. وی در خلال بیان شروط ایشان، سخن حاکم نیشابوری را درباره شروطی که وی آنها را شروط بخاری و مسلم دانسته، نقد کرده است[۲].
به گفته مؤلف، از هیچ‌یک از افراد یادشده (بخاری و مسلم و...)، نقل نشده که گفته باشد: «شرط می‌کنم که در کتابم آنچه را دارای فلان شرط است، بیاورم»، بلکه این را باید از راه سنجش و بررسی کتب ایشان شناخت[۳].
حازمی نیز در کتاب خود، به‌استثنای ابن ماجه، به بیان شروط پنج محدث دیگر پرداخته است. وی ابتدا مقدمه‌ای را می‌آورد و در آن از قول حاکم نیشابوری نقل می‌کند که احادیث صحیح ده قسم هستند که پنج قسم از آنها مورد اتفاق همه محدثان است، اما در پنج قسم دیگر اختلاف است. قسم اول از احادیث صحیح که مورد اتفاق همگان است، احادیث صحیحی است که بخاری و مسلم آنها را گزینش کرده‌اند. قسم دوم، احادیثی هستند که تنها یک راوی، آن را از صحابی نقل کرده است، اما سلسله روات همه عادل و ثقه هستند. قسم سوم، روایاتی هستند که گروهی از تابعین ثقه آن را از صحابه نقل کرده‌اند، با این قید که هرکدام از تابعین تنها یک راوی دارند. قسم چهارم، روایاتی هستند که ثقه‌ای از ثقات، متفردا آن را روایت کرده، ولی وی دارای طرقی که در کتب مربوطه تخریج شده باشد، نیست و قسم پنجم نیز روایات گروهی از محدثان از آباء و اجدادشان است، لکن تواتر این روایات، تنها از طریق این محدثان رخ داده و در مرحله آباء و اجداد، تواتری نیست[۴]. وی سپس در باب مستقلی، برخی شروط منتسب به بخاری را رد می‌کند[۵]. همچنین حدیث «إنما الأعمال بالنيات» را مورد بررسی قرار می‌دهد[۶] و از سخت بودن اثبات تواتر در احادیث سخن می‌گوید[۷].
وی در باب مستقل دیگری، به شروطی اشاره می‌کند که در نزد محدثان، معتبرند؛ اسلام، عقل، صدق، عدم تدلیس و عدالت[۸].
سپس روش اهل حدیث را در نحوه استنباط مخارج حدیث، متذکر می‌شود[۹].
بررسی علل ترک برخی احادیث صحیح توسط بخاری، بحث بعدی مؤلف است[۱۰].
نویسنده در انتها شروط مسلم و ابی‌داود و دیگر محدثان را بیان کرده است[۱۱].
کتاب، حاوی پاورقی‌های متعددی پیرامون اختلاف نسخه و همچنین توضیحات خوبی پیرامون برخی مطالب و عبارات متن است.
پانویس
منابع مقاله
متن کتاب.