شرح نقائض جرير و الفرزدق

شرح نقائض جرير و الفرزدق، از آثار شاعر، نویسنده، راوى و لغت‌شناس بزرگ عراقی در اوايل عصر عباسى، معمر بن مثنى معروف به ابوعبیده (110- 209ق)، است که به شرح مجادلات و هجوگویی‌های متقابل دو شاعر مهمّ دوره اموی؛ جریر بن عطیه تمیمی شهیر به جریر (حدود 30-110ق) و همام بن غالب بن صعصعه تمیمی مشهور به فرزدق (20- 110ق) می‌پردازد و معانی و تفاسیر آن را از نظر، لغوی، بلاغی، اعتقادی و تاریخی توضیح می‌دهد. پژوهشگران معاصر، محمد ابراهیم حور و ولید محمود خالص این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و مقدمه و تعلیقاتی ارزنده بر آن افزوده‌اند.

شرح نقائض جرير و الفرزدق
پدیدآوران	ابوعبیده، معمر بن مثنی (نويسنده) حور، محمد ابراهیم (محقق) خالص، ولید محمود (محقق)
ناشر	Crossway Books; Stated 1st Printing edition ** المجمع الثقافي
مکان نشر	امارات - ابوظبی
سال نشر	1998م
چاپ	2
زبان	عربی
تعداد جلد	3
کد کنگره	/الف2ح4 3267 PJA
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

• محققان با تأکید بر آنکه گفتن نام جریر و فرزدق، اصطلاح «نقائض» را به ذهنها متبادر می‌کند، افزوده‌اند: «نقائض» هرچند شاخه‌ای از هجاء است ولی 3 ویژگی الزامی دارد:

1. «نقائض» باید بین دو شاعری باشد که به شکل متقابل همدیگر را هجو کنند و هجو یک‌طرفه کافی نیست.
2. دو قصیده‌ متقابل، از نظر بحر و حروف روی باید یکسان باشند.
3. هر یک از این دو شاعر باید در قصیده‌اش ناظر به قصیده دیگری باشد و معانی و مقاصد او را نقض و ردّ کند.

• با مطالعه مطالب اثر حاضر، روشن می‌شود که ابوعبیده توضیحاتش را در قالب شرح گسسته (غیرمزجی) بیان کرده یعنی نخست، بیت یا ابیاتی از جریر یا فرزدق آورده و آنگاه به شرح ادبی و تاریخی آن پرداخته است.
• توضیحات محققان درباره ضرورت تصحیح این کتاب، مفصل است و خلاصه‌اش این است که چاپ قبلی که آنتونی اشلی بیفان (بیون) آن را تصحیح کرده، هرچند ارزشمند است ولی اشتباهات و نواقصی دارد که تحقیق و تصحیح مجدد را الزامی ساخت.

ساختار و محتوا

• این اثر در 3 جلد منتشر شده است و فصل‌بندی ندارد.

نمونه مباحث

• اثر حاضر سرشار از «مفاخره» و فخرفروشی متقابل جریر و فرزدق است. مانند این بیت:

• سمونا لنجران الیماني و أهله

  و نجران أرضٌ لم تُدَیّث مقاوله.

• ابوعبیده: «سمونا» یعنی برتری یافتیم... و جنگیدیم و پیروز شدیم....

منابع مقاله

• مقدمه و متن کتاب.