سلسله دروس سیر و سلوک
سلسله دروس سیر و سلوک، اثر فارسی میرزا جواد غروی علیاری در موضوع آداب طریقت، اخلاق اسلامی و خودسازی می‌باشد که به‌وسیله سید هدایت‌الله مسترحمی جرقویه‌ای تنظیم شده است.
| سلسله دروس سیر و سلوک | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غروی علیاری، جواد (نویسنده) مسترحمی، سيد هدایت‌الله (تنظيم) |
| ناشر | انديشه معاصر |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-600-90313-9-8 |
| موضوع | آداب طريقت
اخلاق اسلامی اخلاق عرفاني |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 289/84 /غ4س8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
اثر حاضر، مجموعه مباحث چندین ساله سیر و سلوک نویسنده می‌باشد که تاکنون 80 منزل شده و در سه جلد، چاپ گردیده است و مقاله حاضر، به دلیل در دست نبودن جلد دوم و سوم، گزارش جلد اول آن می‌باشد.
این جلد که با مقدمه ابوالحسن رضائی اراکی آغاز شده، منزل اول تا سی‌ام را در خود جای داده است.
کتاب سرشار است از حکایات و داستان‌های آموزنده‌ای که برای علما و بزرگان اتفاق افتاده و از آنجا که مباحث آن از روی نوار پیاده شده است، مطالب به زبان گفتاری می‌باشد.
گزارش محتوا
در مقدمه، به موضوع کتاب و نحوه تنظیم آن، اشاره شده است[۱].
منزل اول از منازل سیر و سلوک که نویسنده به توضیح آن پرداخته، «غفلت و یقظه» می‌باشد. در امر غفلت و یقظه در قرآن کریم، آیات متعددی وجود دارد که نویسنده به برخی از آنها اشاره نموده است، از جمله: سوره ق، آیه 22؛ سوره اعراف، آیات 136، 146، 179 و 205[۲].
از جمله مواردی که نویسنده غفلت از آنها را هشدار داده، عبارت است از غفلت از: لقاء الله، رؤیت جمال حق و آیات و براهین الهی[۳].
نویسنده، معتقد است غفلت موجب طغیان و خودبینی، استکبار و انجام اموری که در شأن انسان نیست، استهزا به دین و شریعت، استهزا به قوانین حقه الهی، اشکال‌تراشی، رد کردن و بی‌ارزش خواندن قوانین الهی و رعایت نکردن آنها، که در نتیجه موجب محرومیت از تمام مواهب الهی خواهد شد[۴].
در این منزل، داستان جالب و آموزنده‌ای از شیخ جعفر کاشف‌الغطاء در مورد غفلت نقل گردیده است[۵].
منزل دوم، «توبه» و آمادگی پیدا کردن شخص سالک می‌باشد. نویسنده توبه را وسیله‌ای را برای نجات انسان و رفع گناهان او معرفی نموده و معتقد است که تطهیر باطن و قلب، به‌واسطه توبه صورت می‌پذیرد[۶].
از جمله مطالبی که نویسنده در این قسمت به آن پرداخته، توضیح ارکان توبه می‌باشد که عبارتند از: پشیمانی قلبی، استغفار زبانی، عمل به جوارح و عزم و تصمیم برای عدم تکرار گناه[۷].
نویسنده، معتقد است که توبه، دارای دو جنبه می‌باشد: برگشتن بنده به‌سوی خدا و نظر کردن خداوند به او، بخشش گذشته و تبدیل سیئات به حسنات[۸].
از جمله مطالب مطرح‌شده در این منزل، عبارتند از: توبه انبیا و اصفیا، توبه نزد حکما و متکلمین، معنی توبه به گفته مفسرین، شروط توبه، حقیقت توبه، سرائر توبه، توبه نصوح، آثار توبه، عالی‌ترین مقام منیبین و...؛ همچنین در این منزل، حکایات بسیار زیبایی پیرامون توبه، از بزرگانی چون: آقا میرزا جواد ملکی تبریزی، ملا عبدالله شوشتری، سید جمال‌الدین گلپایگانی، شیخ مرتضی انصاری، علامه مجلسی، سید بن طاووس و... نقل گردیده است.
منزل سوم، «انابه» نام دارد. نویسنده انابه را «رجوع به الله از غیر الله» معنا کرده و معتقد است کسانی که انابه را همان توبه معنا می‌کنند، دچار اشتباه شده‌اند؛ زیرا اقصی مرتبه توبه، انابه است و منیبین کسانی هستند که توجه به غیر و منقطع شدن از حضرت حق را بر خود ذنب و گناه می‌دانند[۹].
چهارمین منزلی که نویسنده به توضیح آن پرداخته، «ذکر» است. نویسنده به این نکته اشاره دارد که سید بحرالعلوم، 40 منزل برای سالک قائل بوده و منزل اول را «ذکر» قرار داده است؛ اما به نظر ایشان، «ذکر»، منزل چهارم بوده و 18 معنی دارد که عبارتند از: ذکر لسان، عمل صالح، قلب، قصه، حفظ، موعظه و نصیحت، شرف و منزلت، خبر، وصیت، قرآن، تورات، لوح محفوظ، بیان الله، تفکر، نمازهای پنج‌گانه، نماز جمعه، توحید، پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع)[۱۰].
منزل پنجم، «اخلاص» است. در رابطه با اخلاص که به عقیده نویسنده، رأس منازل است، 26 آیه وجود دارد که از جمله آنها، آیات 139 و 207 سوره بقره می‌باشد که به اخلاص در عمل اشاره دارد[۱۱].
نویسنده، معتقد است که اخلاص، در همه موارد، از جمله در عمل، قول، فعل و حتی نیت مورد نیاز بوده و برای قرب و تقرب حق و قبولی اعمال، اخلاص نیاز است[۱۲].
«توکل»، منزل ششم می‌باشد که در آن، حکایت بسیار جالب و آموزنده‌ای از شیخ محمدتقی بافقی اصفهانی و آیت‌الله حاج حسین قمی و توکل ایشان بیان شده است[۱۳].
هفتمین منزل، «صمت» و حفظ زبان از آفات، بلیات و خطرات می‌باشد. در این منزل، به دستورالعمل صدرالمتألهین برای کسانی که می‌خواهند سالک الی الله بوده و صمت را پیشه خود قرار دهند، اشاره شده که عبارت است از: تهذیب باطن از ملکات بد و اخلاق دنیه، ریاضات نفسانی و پاک نمودن باطن از هواهای نفسانی، آراسته شدن به صور قدسیه سبحانی، از خود گذشتن و قدم در وادی فنا گذاشتن و رفع غفلت در کل امور[۱۴].
صبر، تسلیم، معرفت، صدق، ورع، خوف و رجا، یقین، سعادت و شقاوت، هدایت و ضلالت، تفکر و تدبر، حکمت، شکر، زهد، لطف، فنای فی الله، استقامت، رضا، حب، موت و حیات، فوز و فلاح، معاینه، مکاشفه و عجب، از دیگر منازلی است که نویسنده به توضیح و بحث پیرامون آنها پرداخته است.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.