رصف المبانی في شرح حروف المعاني
رصف المباني في شرح حروف المعاني، نوشته احمد بن عبدالنور مالقی (630-702ق)، از علمای ادبیات عرب (نحو) است[۱]. این اثر پیرامون حروف معانی نوشته شده و توسط احمد محمد خراط تحقیق شده است. بررسی مطالب نویسنده در این اثر نشانگر پیروی او از رویکرد نحوی بصریان و تأیید نظرات آنان در مسائل مختلف مطرح‌شده، است؛ بااین‌وجود وی در مواقعی، نظرات نحوی کوفیان را مورد بحث قرار داده است[۲]. این کتاب همان گونه که از نامش پیداست در شرح و تبیین حروف معانی و بررسی کاربردهای آن در کلام است[۳]. نویسنده ساختار کتاب را بر اساس حروف معجم (الفبا) تنظیم کرده است، لکن در مواری بر این نظم استوار نمانده است. او گاهی در طرح مطالب، ترتیب را رعایت نکرده است؛ از آن جمله می‌توان به بحث ادوات اشاره کرد که نویسنده باب نون را بر باب فاء مقدم کرده است. در برخی مواضع دیگر این بخش نیز این ناهماهنگی قابل مشاهده است[۴].
| رصف المبانی في شرح حروف المعاني | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مالقی، احمد بن عبد النور (نويسنده) خراط، احمد محمد (محقق) |
| ناشر | The Oriental Translation Fund ** دار القلم |
| مکان نشر | سوریه - دمشق |
| سال نشر | 1423ق - 2002م |
| چاپ | 3 |
| شابک | - |
| موضوع | زبان عربی - نحو |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م2ر6 6151 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نویسنده، مطالب کتاب را در دو بخش اساسی مطرح کرده است. در بخش نخست آن، که سخن از حروف معانی به شکل اجمالی است، به ذکر همه حروف معانی اعم از مفرد و مرکب، تقسیم حروف یادشده به عامل و غیر عامل، سپس به نام‌گذاری حروف از جهت معانی آنها بر اساس اصطلاحات نحوی، پرداخته است. وی در بخش دوم، تمام حروف معانی را ذکر کرده و معنای تک‌تک آنها را به شکلی تفصیلی تبیین نموده است. وی تنها به شرح معانی مختلف این حروف بر مبنای استعمال آن در کلام عرب پرداخته و از ذکر احکام جانبی آن، که در کتب مفصل و جامع نحوی به‌تفصیل دنبال می‌شود، پرهیز کرده است[۵]. وی در طرح مطالب مختلف کتاب همواره به قرآن، احادیث نبوی، شعر و لغت عرب، سخنان عرب و امثال آنها استشهاد نموده است[۶]. وی سیزده حرف از حروف معانی مفرد (همزه، باء، تاء، کاف و...) و هشتادودو حرف مرکب (کی، لا، لم، منذ و...) را ذکر کرده و بر اساس عامل بودن یا نبودن تقسیم کرده و به شرح و توضیح آنها پرداخته است[۷].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه محقق.
- فروخ، عمر، «تاريخ الأدب العربي»، بیروت، دارالعلم للملايين، 2006م، چاپ هفتم.