رحلة المكانسي
رحلة المكناسى، اثر محمد بن عبدالوهاب المكناسى(م 1785م / 1200ق)، از نمونه سفرنامه‌هاى عربى مربوط به قرن هيجدهم ميلادى و حوزه مغرب اسلامى است، مؤلف، سفير مغرب در آستانه؛ يعنى استانبول بود. از راه مصر به شام و از آن‌جا به حج رفت.
| رحلة المکانسي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بوکبوط، محمد (محقق) مکانسی، محمد بن عبدالوهاب (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | احراز المعلی و الرقیب فی جمع بیت الله الحرام و زیاره القدس الشریف و الخلیل و التبرک بقبر الحبیب 1785 |
| ناشر | المؤسسة العربية للدراسات و النشر |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 2003 م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 9953-36-098-7 |
| موضوع | ابن عثمان، محمد بن عثمان، - 1213ق. - سفرها
بیت‌المقدس - سیر و سیاحت سفر نامه‌ها سوریه - سیر و سیاحت عربستان سعودی - سیر و سیاحت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DS 208 /الف2ر3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
در ابتدا، مقدمه‌اى از محمد بوكبوت استاد تاريخ، ذكر شده، سپس مسير حركت مكناسى در سفرش بيان شده، در ادامه متن سفرنامه و در پايان ملحقاتى ذكر شده است.
گزارش محتوا
ادبيات حج حوزه مغرب اسلامى نسبتاً غنى است. آنان راهى طولانى را براى انجام حج طى می‌كردند و تمام عرض آفريقا را براى رسيدن به درياى سرخ با كشتى مى‌پيمودند. بسا از طريق مصر به سمت شام رفته و از آن‌جا عازم مدينه منوره و سپس مكه مكرمه مى‌شدند. سفير مغرب كه حامل پيامى از سلطان مغرب هم بوده، به سمت استانبول رفته و در آن‌جا مورد استقبال رسمى قرار گرفته است. طبيعى است كه وى به‌عنوان يك حاجى، با موقعيت سياسى، دسترسى به اطلاعات دست اول و درستى در زمينه‌هاى مختلف داشته است.
وى، در دمشق نيز به زيارت اماكن مهم تاريخى، از جمله جامع اموى و قبور منسوب به صحابه، مانند قبر بلال حبشى رفته و از آن‌جا همراه كاروان دولتى عثمانى، راهى مدينه شده است. مشكلات طول راه كه مهم‌ترين آنها اعراب بدوى بودند، سبب شده است تا وى شرحى از آنها به دست دهد. زيارت قبر پيامبر(ص) در مدينه و نيز قبور صحابه و اهل‌بيت در بقيع و سپس عزيمت به مكه در دنباله آن آمده است. وصف مسجد الحرام و ارائه قصيده‌اى از خودش درباره مناسك حج مطالبى است كه در اين بخش عرضه شده است. بخشى از اين اشعار، درباره پيامبر خدا(ص) و توسل به ايشان و اهل‌بيت آن حضرت است:
| بجاه جبريل و ما به نزل | عليه نحن عاكفون لم نزل | |
| و الآل و الاولاد و الازواج | فاطمة ذات السنا الوهاج | |
| و بابن عمك أبى الغصنين | سيدنا الحسن و الحسين |
وى پس از حج، همراه با كاروان شام به دمشق بازگشته، در حالى كه در غياب آنان، مرض وبا در اين شهر فراگير شده بود. در اين هنگام عازم زيارت قدس شريف مى‌شود. زيارت قدس براى زائران ترك، مغربى و مصرى بسيار اهميت داشته؛ بر خلاف زائران عراقى و ايرانى كه علاقه‌اى به زيارت قدس نداشتند و در مسيرشان هم قرار نداشت. وى در بازگشت، شرحى از جزيره قبرس به دست داده و سپس درباره مسير بازگشت كه از تونس و الجزاير بوده، اطلاعات ديگرى را ارائه كرده است.
وضعيت كتاب
فهرست آيات، احاديث نبوى، اجناس، اسلحه، اسواق، اعلام، حيوانات، صناعات، كتب، عقاقير و عطرها، لباس، مساجد، معادن، معابد و چندين فهرست ديگر در پايان كتاب قيد شده است.
منابع مقاله
متن و مقدمه كتاب.