ربيع الأبرار و نصوص الأخبار
ربيع الأبرار و نصوص الأخبار، اثر ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشرى، حاوى مطالب مختلف و متنوعى است كه آن را به‌صورت مجموعه و جُنگى درآورده است.
| ربیع الأبرار و نصوص الأخبار | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مهنا، عبدالامیر (محقق) زمخشری، محمود بن عمر (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسة الأعلمي للمطبوعات |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1412 ق یا 1992 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ادبیات عربی - لطیفه، هجو و طنز |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 5 |
| کد کنگره | PJA 4176 /ر2 1371 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب به زبان عربى بوده و تأليف آن، در سال 634ق، پايان پذيرفته است.[۱]
اين كتاب توسط عبدالامير مهنا تحقيق شده است و از جمله آثار مهمى است كه به شعر، تاريخ، ادب و همه اقسام علوم متداول پرداخته است.
ساختار
كتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در 98 باب، در قالب پنج جلد، در موضوعات مختلف، تنظيم شده است. نویسنده در هر موضوع، احاديث نبوى، اقوال صحابه، تابعين، عباد، زهاد، نساء، حكماى عرب و فارس، شعرا، اقوال انبياى بنى اسرائيل و جز ايشان و نيز داستان‌ها و اخبارى كه با تاريخ عرب، پادشاهان، خلفا، اميران، مغنّيان و... كه ارتباط با موضوع مورد نظر دارند را گرد آورده است.
گزارش محتوا
درباره محتواى اين اثر، مطالب زير قابل توجه است:
- اين كتاب، تصويرى واضح و روشن را از روش زندگانى عرب‌ها در دوران جاهليت و اسلام ارائه مى‌كند.
- جلد اول، باب اول تا پانزدهم را در خود جاى داده است. نویسنده در اين باب، در ابتدا مطالبى در مورد اوقات دنيا و آخرت بيان كرده، پس از ارائه مباحثى پيرامون آسمان، كواكب، عرش و كرسى، به موضوعاتى همچون: ابرها، باران، برف، رعد و برق، هوا، باد، نسيم، آتش و احوال آن، زمين، كوه‌ها، سنگ‌ها، جواهر، آب، درياها، نهرها و جوى‌ها، درختان، نباتات، ميوه‌ها، شهرها، بناها، ملائكه، انسان‌ها، اجنه، شيطان، برادرى و محبت، تأديب، تعليم و سياست، بخت و اقبال و ادبار آن، ميمنت و نحوست و... پرداخته است.
- باب شانزدهم تا سى و دوم، در جلد دوم جاى گرفته است. از جمله مطالبى كه در اين ابواب، مورد بحث قرار گرفته است، عبارتند از: جزا و مكافات، جهل و خطا، جنون، حماقت، سفاهت، غفلت، حزن، جنايات، گناهان، سكوت و عزلت، حيا و سكوت، كيد و مكر، حسن و قبح، اخلاق، عادات حسنه و قبيحه، دين و متعلقات آن، مانند نماز، روزه، صدقات و ساير عبادات و مقربات، دعا و استغفار، اسما، كنيه‌ها و القاب و...
- باب سى و سوم تا پنجاه و هشتم، در جلد سوم آمده است و از جمله مباحث آن، مى‌توان به مطالبى در رابطه با: سفر و سير، كودكى، جوانى و پيرى، شر و فجور، شفاعت و عنايت، صبر و استقامت، صناعات و حرف، اصوات و الحان، راستگويى و حق، صحت و سلامت، طمع و اميد، اطاعت از خدا و رسولش(ص)، ظلم و ذكر ظلمه، بنده و كنيز، عفاف، ورع و عصمت، تعجب و ذكر عجايب و نوادر، عشق، عقل، شهامت، تدبير و...
- در جلد چهارم، ابواب پنجاه و نهم تا هفتاد و پنجم جاى گرفته است و از جمله مطالب متنوع آن، عبارتند از: عزت و شرف، احتشام و شهرت، علم و حكمت، كتاب و قلم، خيانت و سرقت، جنگ و اسلحه، تكبر و فخرفروشى، فال و طيره، تفاضل و تفاوت، آسايش پس از سختى، قرابات و انساب، قصاص، قضاوت و شهادت، بهتان و ريا، نفاق، كرم و بخشش، الوان، نقوش و تصاوير و...
- باب هفتاد و ششم تا نود و هشتم، در جلد آخر، گنجانده شده است. از جمله مباحثى كه در اين جلد پيرامون آن‌ها، بحث شده است، عبارتند از: لهو و لعب، امراض و علل، كسب و تجارت، مدح و ثنا، شوخى و خنده، مرگ و قبر، ملك و سلطان، شعر، فصاحت و بلاغت، زنان و ازدواج، نعمت و شكر آن، خواب و رؤيا، عهد و امانت، هديه و رشوه، يأس و قناعت و حيواناتى نظير اسب، قاطر، الاغ، شتر، گاو، گوسفند، درندگان، ماهى‌ها، پرندگان و حشرات.
وضعيت كتاب
در مقدمه محقق، زندگى‌نامه مفصلى از نویسنده و مطالبى در مورد اثر وى، ارائه شده است.[۲]
فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده و در پاورقى‌ها، كلمات مشكل متن، توضيح داده شده است.
بسيارى از مورخين در آثار خود از اين كتاب ياد كرده‌اند، از جمله: «وفيات الأعيان»، «إرشاد الأديب»، «تاريخ الأدب العربي» و...
خلاصه‌ها و گزيده‌هايى از اين كتاب نيز نگاشته شده است، از جمله خلاصه محى‌الدين بن خطیب قاسم بن يعقوب (متوفاى سنه 940ق) كه آن را «روض الأخبار المنتخب من ربيع الأبرار» نام نهاده است.
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- اكتفاء القنوع بما هو مطبوع، ادوارد فنديك، ص343، مصر، الهلال، 1313.