دیوان پروین اعتصامی (مقدمه‌نویس: بهار و زرین‌کوب)
دیوان پروین اعتصامی، مجموعه اشعار بانوی شاعره رخشنده اعتصامی، معروف به پروین اعتصامی است با مقدمه ملک‌الشعرای بهار و دکتر عبدالحسین زرین‌کوب.
| دیوان پروین اعتصامی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اعتصامی، پروین (نویسنده)
بهار، محمدتقی (مقدمه‌نویس) زرین‌کوب، عبدالحسین (مقدمه‌نویس) |
| عنوان‌های دیگر | ديوان دیوان پروین اعتصامی: قصاید، مثنویات، تمثیلات و مقطعات بر اساس طبع ابو الفتح اعتصامی |
| ناشر | صدای معاصر |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1385ش. |
| چاپ | چاپ یکم |
| موضوع | شعر فارسی - قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1385الف / 7614 PIR |
پروین اعتصامی از بانوان شاعره‌ای است که اشعارش حاوی حکایات اخلاقی و عبرت‌های زیبایی است. قصاید دیوان پروین، بویی و لمحه‌ای از قصاید ناصرخسرو دارد و در ضمن آنها ابیاتی که زبان شیرین سعدی و حافظ را فریاد می‌زند، بسیار است[۱].
به تعبیر یوسف اعتصام‌الملک، پدر سخن‌شناس پروین: «شعر پروین، شعر اوقات و احوال و اشخاص نیست؛ شعر تربیت و تهذیب و تعمیم اخلاق کریمه است؛ ترانه روح‌افزای مهر و عاطفت و فضیلت است؛ نغمه جذاب سعی و عمل و همت و اقدام است؛ سرود بیداری و پرهیزگاری و رستگاری است»[۲].
این دیوان به علت اهمیتش بارها به چاپ رسیده است. اولین چاپ آن، دو سال قبل از وفات پدرش در سال 1314ش با مقدمه ملک‌الشعرای بهار بوده است[۳].
چاپ حاضر آن مربوط به انتشارات صدای معاصر است که در سال 1385 در تهران با دو مقدمه ملک‌الشعرای بهار و عبدالحسین زرین‌کوب بر آن انجام شده است. چاپ‌های دیگری نیز وجود دارد؛ مانند: چاپ انتشارات جمهوری در سال 1384ش با مقدمه زیبای ملک‌الشعرای بهار به خط مسعود فضل‌اللهی، چاپ 1383ش توسط انتشارات وزارت فرهنگ در انتشارات اوسان با مقدمه محمدعلی ذوالفقاری به خط حسین خسروی.
از تفاوت‌های نسخه حاضر با دو نسخه پیشین این است که در نسخه حاضر (صدای معاصر)، ابیاتی از اشعار پروین در جاهای مختلف کتاب به خط محمدرضا عباسی برای زیبایی کتاب آمده است؛ مثلا در صفحه 2 شعر:
| ما به دریا حکم طوفان می‌دهیم | ما به سیل و موج فرمان می‌دهیم | |
| نقش هستی نقشی از ایوان ماست | خاک و باد و آب سرگردان ماست |
آمده است یا در صفحات دیگر مثل صفحه 96 که صفحه آغاز بخش دیگری از کتاب با عنوان «مثنویات و تمثیلات و مقطعات» است، شعر:
| کارها را شمردن آسان است | فکر و تدبیر کار دشوار است | |
| بار هر رهنورد یکسان نیست | این سبکبار و آن گران‌بار است |
آمده است. این موارد در این نسخه همچنین در صفحات پایانی از صفحه 385 تا 388 وجود دارد. همچنین نسخه حاضر، دارای دو مقدمه است؛ برخلاف دو نسخه قبلی که هرکدام یک مقدمه داشتند؛ از این دو مقدمه اولین مقدمه همان مقدمه ملک‌الشعرای بهار است و مقدمه دوم را دکتر عبدالحسین زرین‌کوب بر کتاب نوشته است. به‌علاوه، نسخه حاضر با متنی به خط پروین اعتصامی آغاز می‌شود که در آن نوشته: «این هدیه فکر و شعر را به پدر بزرگوار خود تقدیم می‌کنم» و در زیر آن اسم خودش (پروین اعتصامی) را نوشته است[۴].
فهرست مطالب در این نسخه و نسخه انتشارات جمهوری، پیش از مقدمه کتاب آمده است و در نسخه انتشارات وزارت فرهنگ، پس از مقدمه. نسخه حاضر (صدای معاصر) با قصاید پروین آغاز می‌شود، نسخه انتشارات وزارت فرهنگ با قطعات و نسخه انتشارات جمهوری با مثنویات و تمثیلات.
درهرحال هر 3 نسخه با شعری که پروین اعتصامی برای سنگ مزار خودش سروده، پایان می‌یابند؛ با این تفاوت که در نسخه حاضر، پس از ذکر این شعر با خط خطاط، آن را با خط خود پروین اعتصامی هم می‌آورد[۵].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- ذوالفقاری، محمدعلی، مقدمه «دیوان پروین اعتصامی»، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، پاییز 1383ش.
- بهار، ملک‌الشعراء، مقدمه «دیوان پروین اعتصامی»، جمهوری، تهران، 1384ش.