دیوان ازرقی هروی
دیوان ازرقی هروی، مجموعه اشعار ابوبکر زین‌الدین (یا افضل‌الدین) بن اسماعیل وراق ازرقی هروی، از شعرای سده 5ق/11م، است که با تصحیح، مقابله و مقدمه سعید نفیسی، منتشر شده است.
| دیوان ازرقی هروی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ازرقی، ابوبکر بن اسماعیل (نويسنده)
نفیسی، سعید (مصحح) نفیسی، سعید (مقدمه‌نويس) |
| سال نشر | 1336ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شعر فارسی - قرن 5ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR۴۵۶۴/د۹ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شعر ازرقی برخودار از شاخصه‌های شایع در سبک خراسانی است، اما ازآنجاکه در عین پیروی از سبک خراسانی، ابتکاراتی نیز داشته است، او را به سبب آوردن تشبیهات فراوان خیالی و وهمی از کسانی می‌دانند که در تغییر سبک مذکور مؤثر بوده است[۱].
عمده‌ترین عناصر سبک خراسانی در شعر ازرقی، شامل آوردن جمع الجمع، اشباع حرکت، کاربرد کجا به معنی که، کاربرد «مر» قبل از مفعول و نیز استعمال باختر به‌جای خاور (در بعضی موارد) و تشدید مخفف است:
| کجا خیال و کف تو ببیند اندر خواب | شعاع دیده آن کیمیای زر گردد[۲] |
ازرقی در قصیده‌سرایی، پیرو عنصری است و شیوه کلی بیان وی در قصیده، برخوردار از لحنی حماسی و گاه تغزلی است؛ همچنان‌که در تشبیب قصاید و در قصاید کوتاه خود نیز به شیوه تغزلی فرخی توجه کرده است[۳].
یکی از تذکره‌نویسان متأخر در همین باره می‌نویسد که در مدیحه‌های او، هیبت و شجاعت ممدوح بر موضوعات دیگر مدحی غلبه دارد. دقت و باریک‌اندیشی او در مضمون، مقدمه خارج شدن شعر را از سبک خراسانی نشان می‌دهد و اگرچه ظاهر قصیده‌اش از حیث وزن و ردیف، تحولی را در اسلوب شعر فارسی نشان نمی‌دهد و حتی از معاصران خود در اینباره به شعر متقدمان نزدیک‌تر است، ولی به‌لحاظ فکر و دقت در مضمون و دورپروازی‌های تخیلی، زمینه سبک به اصطلاح عراقی در سخنش آشکار است[۴].
مهم‌ترین امتیاز سبکی ازرقی، آوردن تشبیهات تخیلی و اغراق در تشبیه است. در اینباره، گفته می‌شود که شاعران دوره سامانی و نیمه اول قرن پنجم، می‌کوشیدند تا در برابر هر پدیده حسی و طبیعی، تصویرهایی عینی و مشابه آن را بیاورند، اما او می‌کوشد تا هرچیز را از آنچه هست، حتی در تشبیه وسیع‌تر و نیرومند و پررنگ‌تر کند:
| آن می که گر ز دور بداری ز عکس آن | شنگرف سوده گردد مغز اندر استخوان[۵] |
پانویس
منابع مقاله