ديوان ابن زيدون

ديوان ابن زيدون، اثر ابوالولید احمد بن عبدالله بن احمد بن غالب بن زیدون مخزومی (٣٩٤-٤٦٣ق)، عالم و ادیب است.

ديوان إبن زيدون
پدیدآوران	ابن زیدون، احمد بن عبدالله (نويسنده) فاخوری، حنا (شارح)
ناشر	دار الجيل
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1410ق - 1990م
چاپ	1
موضوع	شعر عربی, -- قرن ‏‫۵ق.‏‬
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PJA ۳۸۱۷/د۹
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

کتاب، حاوی مجموعه اشعار نویسنده است که بازتاب‌دهنده زندگی و درگیری‌های او در عصر اندلس است. این دیوان با مضامین گوناگون از مدح و رثا تا شکایت و طنز، تصویری از اخلاق و فرهنگ جامعه و زمانه شاعر را ارائه می‌دهد.

ساختار کتاب

کتاب، شامل مقدمه و متن اصلی دیوان است. در مقدمه به معرفی نویسنده و آثار او پرداخته شده است. اشعار دیوان بر اساس ترتیب موضوعی و تحولات زندگی شاعر تنظیم شده‌ است.

ویژگی‌های اشعار دیوان

• تنوع و گستردگی مضمونی: اشعار این دیوان، طیف وسیعی از مضامین را شامل می‌شود که از جمله برجسته‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. مدح (ستایش): دیوان ابن زیدون سرشار از قصایدی است که در مدح شخصیت‌ها و حکمرانان سروده شده‌ است؛ به‌عنوان مثال، قصیده «هذا الصباح» در مدح ابو‌الحزم جهوری است. همچنین، اشعار متعددی در مدح ابوالولید محمد بن جهور در صفحات مختلف، دیده می‌شود.
2. رثا (سوگ): این دیوان، شامل مرثیه‌ها و اشعار سوگ نیز می‌شود؛ مانند آنچه در رثای ابو‌الحزم سروده است.
3. شکایت و استعطاف (درخواست و التماس): اشعار ابن زیدون به‌وضوح منعکس‌کننده دوران پرفراز و نشیب زندگی اوست. در صفحه 34، به‌صراحت ذکر شده است که قصیده‌ای که در این صفحه است، یکی از قصاید استعطاف است که ابن زیدون در زندان و برای طلب بخشش از ابو‌الحزم سروده است. اشعار او در صفحات 43 تا 50، مانند قطعه‌ای که با عنوان «أ لم يأن» آغاز می‌شود، نیز همین مضامین را بازتاب می‌دهند.

• بازتاب عمیق زندگی و رویدادهای عصر شاعر: اشعار ابن زیدون به شکلی عمیق، تجربه‌های شخصی و درگیری‌های او را در بطن رویدادهای سیاسی و اجتماعی اندلس به تصویر می‌کشد. بخش‌هایی از دیوان که به دوران زندان شاعر و اتهام او به تصرف اموال موکلانش اشاره دارند، گواه این ویژگی هستند. اشعاری مانند «حذار حذار» در صفحه 151 و «ما على ظني بأس» در صفحه 146، که پس از دوران حبس او سروده شده‌اند، نمونه‌های بارزی از این بازتاب زندگی شخصی و سیاسی در شعر او محسوب می‌شوند.
• فصاحت، بلاغت و ظرافت‌های زبانی و توجه به صناعت (به‌کارگیری آرایه‌های ادبی)، از دیگر ویژگی‌های اشعار دیوان است. هرچند آوردن مثال‌های مستقیم از این ویژگی‌ها مستلزم تحلیل دقیق تک‌تک ابیات و واژگان است، اما وجود حاشیه‌نویسی‌ها و پاورقی‌های فراوان در سراسر دیوان توسط محقق (مانند آنچه در صفحات 20 تا 30 و دیگر صفحات دیده می‌شود)، نشان‌دهنده همین عمق و ظرافت زبانی در اشعار اوست.

• ساختار متنوع و شامل قطعات بلند و کوتاه: دیوان ابن زیدون شامل قصاید بلند و همچنین قطعات شعری کوتاه است، که نشان‌دهنده گستره هنری و توانایی شاعر در پرداختن به موضوعات مختلف در قالب‌های متنوع است.

• ارزش هنری و ادبی بالا: این دیوان به دلیل عمق معنایی و ارزش‌های هنری بالای اشعارش مورد توجه و تقدیر بسیاری از علما و ادبا قرار گرفته است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.