دقایقی مروزی، محمد بن علی
محمد بن علی دقایقی مروزی (زنده در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم)، واعظ، عالم و محرر کتاب «بختیارنامه».
| دقایقی مروزی، م‍ح‍م‍دب‍ن علی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | محمد بن علی دقایقی مروزی |
| محل تولد | مرو |
| رحلت | زنده در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم |
| اطلاعات علمی | |
| برخی آثار | راحة الأرواح فی سرور المفراح «بختیارنامه» |
نام
امام شرف‌الواعظین شمس‌الدین محمد دقایقی، از اهل مرو بوده و به وعظ و تذکیر، اشتغال داشته است، لیکن چون آوایش بلند و لهجه‌اش گیرا نبود، عوام به مجالس وعظ او توجهی چندان نداشتند، ولی به سبب کثرت علم و اطلاعش، خواص در آن مجلس‌ها گرد می‌آمدند[۱].
ولادت
از تاریخ ولادت او اطلاعی نداریم و به سبب آنکه سدیدالدین (نورالدین) محمد بن محمد عوفی بخاری، نویسنده مشهور اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری، او را در بخارا دیده و در مجلس وعظش که در مسجد کوی بالوی بخارا تشکیل می‌شد، حاضر شده و اشعاری از او به یاد سپرده بود، پس هم‌عصر و هم‌زمان او بوده و بنابراین، دقایقی نیز در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری زندگی می‌کرده است[۲].
به‌هرحال، زندگی دقایقی پس از هجرت از خراسان به ماوراءالنهر، مدتی در بخارا و سپس بنا بر آنچه از مقدمه «بختیارنامه» (اثری که تحریر آن به وی منسوب است) برمی‌آید، چندی در سمرقند گذشت و او از معاریف ماوراءالنهر وزیری را ملقب به حمیدالدین در اشعار خود ستود و کتاب «بختیارنامه»، را به نام محمود بن محمد بن عبدالکریم، وزیر سمرقند تحریر و به او تقدیم کرد[۳].
وفات
از پایان حیات دقایقی خبری نداریم و قاعدتا اگر از ماوراءالنهر مانند عوفی نگریخته باشد، باید در غوغای مغول از بین رفته باشد[۴].
آثار
چنان‌که از فحوای عبارات عوفی درباره دقایقی برمی‌آید، وی غیر از تحریر کتاب «بختیارنامه»، کتابی دیگر به نام «حنین الاوطان» داشته است. اما اینکه عوفی نسبت تحریر «سندبادنامه» را به انشای مزین، به دقایقی داده است، درست به نظر نمی‌رسد؛ زیرا بنا بر آنچه از مقدمه آن کتاب به‌صراحت برمی‌آید، انشای کتاب از بهاءالدین (یا ظهیرالدین) محمد بن علی بن محمد بن حسن ظهیری کاتب سمرقندی است که کتاب خود را به نام قلج طمغاج خان مسعود بن حسین پادشاه قراخانی مقدم بر قلج ارسلان خان عثمان نوشت و علاوه بر این، صاحب دو کتاب دیگر به نام «اغراض السیاسة» و «سمع الظهیر» نیز هست[۵].
پانویس
منابع مقاله
صفا، ذبیح‌الله، پیشگفتار کتاب «راحة الأرواح «بختیارنامه»»، اثر شمس‌الدین محمد دقایقی مروزی، با اهتمام و تصحیح ذبیح‌الله صفا، ایران، دانشگاه تهران، 1345.