دقائق التصريف
دقائق التصريف، عنوان کتابی است 1 جلدی به زبان عربی از ابوالقاسم بن محمد بن سعید مؤدب (متوفی بعد از 338ق) در دانش صرف.
| دقائق التصريف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مودب، قاسم بن محمد (نويسنده) ضامن، حاتم صالح (محقق) |
| ناشر | دار البشائر |
| مکان نشر | سوریه - دمشق |
| سال نشر | 1425ق - 2004م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | زبان عربی - تصریف - زبان عربی - صرف و نحو |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م8د7 6101 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
دقائق التصريف، از کتاب‌های جالب و ارزشمند و البته گاه با عبارات غامض، در علم صرف است[۱]. ابوالقاسم مؤدب در مقدمه کتاب به تشریح رویکرد و روشش در آن پرداخته و می‌نویسد: سخن درباره افعال ماضی و مستقبل و مصادر و نعوت را در بیان مطالب مقدم داشتم؛ چراکه حاوی معانی لطیف و استدلال‌های متقن و شواهد محکمی است که در دیگر موارد یافت نمی‌شود. سپس از مبانی (اصول) صحیح و پس از آن از فروع آن شروع کردم؛ زیرا جامع‌تر و آسان‌تر است. سپس به ترتیب اولویت، مباحث را ادامه دادم تا مطالب کتاب کامل شود و خاتمه مباحث کتاب را با یاری خدا در شواذ و استثنائات کلام عرب و اطراف مباحث نحوی، قرار دادم[۲].
فهرست مطالبی از کتاب در صفحات 9 تا 12 آن ارائه شده است.
نویسنده در ا ین اثر برای شرح مسائل صرفی و نحوی به 442 آیه از آیات قرآنی استشهاد کرده و در قرائات بر 75 آیه از این آیات، تصریح کرده است. او همچنین به 24 حدیث، 40 مورد از امثال و حکم و اقوال مأثوره و 924 بیت از شعر شاعران پیش از اسلام مانند امرؤالقیس و اعشی و اوس بن حجر و... و شاعران عصر اسلامی و اموی مانند حسان بن ثابت و نابغه جعدی و خنساء و فرزدق و کمیت بن زید و... نیز استشهاد کرده. مؤدب همچنین ابیاتی از ابوالعتاهیه و ابوتمام و ابن رومی و ابن معتز را نیز در این کتاب آورده و به آنها استشهاد کرده است. 295 ارجوزه و 24 مصرع و بیت ناقص از دیگر مواردی است که مؤدب در این کتاب به آنها استشهاد کرده. قابل ذکر است که بسیاری از این ابیات و ارجوزه‌ها فقط در این کتاب و توسط مؤدب ذکر شده است و در دیگر کتاب‌های صرفی و نحوی و واژه‌نامه‌ها وجود ندارد[۳].
این کتاب همچنین حاوی اصطلاحاتی منحصربه‌فرد است. به نظر می‌رسد این اصطلاحات نزد مشغولین به این علم در شهر «الشاش» معمول بوده و دیگران از این اصطلاحات استفاده نمی‌کرده‌اند. برای مشاهده این موارد به صفحات 15 تا 20 مقدمه کتاب مراجعه کنید.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق.