دراسات في علم الدراية (تلخيص مقباس الهداية)
دراسات في علم الدراية اثر على‌اكبر غفارى صفت و محمدحسن صانعى‌پور، تلخيص كتاب مفصل «مقباس الهداية في علم الدراية» تأليف علامه شيخ عبدالله مامقانى (1290- 1351ق) مى‌باشد.
| دراسات في علم الدراية (تلخيص مقباس الهداية) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غفاری، علیاکبر (نویسنده) صانعی‌پور، محمدحسن (تصحيح و تنظيم) |
| عنوان‌های دیگر | مقباس الهدایه فی علم الدرایه. برگزیده |
| ناشر | دانشگاه امام صادق(ع) |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1384 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-459-979-9 |
| موضوع | حدیث - علم الدرایه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 109 /م2 م7017 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اين كتاب براى استفاده دانشجويان رشته الهيات (علوم قرآنى) در مقاطع كارشناسى، كارشناسى ارشد و دكترا به عنوان منبع اصلى دروس دراسات، فقه الحديث و مصطلح الحديث تدوين شده است.[۱]
كتاب با دو مقدمه چاپ اول و دوم آغاز و مطالب در هشت فصل، تنظيم شده است.
در مقدمه اول، به انگيزه تلخيص كتاب اشاره شده است.[۲]در مقدمه دوم، ابتدا به نام و آثار علماى اهل سنت و شيعه‌اى كه در زمينه درايت الحديث، دست به تأليف زده‌اند اشاره شده و سپس، برخى اقداماتى كه در اثر حاضر صورت گرفته، بيان شده است.[۳]
از آنجا كه علامه مامقانى در كتاب مقباس الهداية به تناسب موضوع كتاب، برخى مباحث علمى را به صورت گسترده مطرح كرده است؛ به گونه‌اى كه گاهى از موضوع كتاب خارج شده است و همچنين مباحث مربوط به اصول فقه و اجتهاد و مسائل مربوط به علم كلام كه به نحوى ارتباط با مباحث داشته‌اند را مطرح كرده و به بحث‌هاى طولانى پرداخته و سعى نموده است موارد اختلافى را حل كند، لذا كتاب بسيار پرحجم شده و يادگيرى و آموزش آن، زمان زيادى را طلب مى‌كند. از اين‌رو نویسنده اثر حاضر، اقدام به تلخيص آن نموده است و مطالب آن را به اختصار بيان كرده و موارد ضرورى را به اختصار توضيح داده است.[۴]
از جمله ويژگى‌هاى منحصر به‌فرد اين تلخيص كه به ارزش و اعتبار آن افزوده، آن است كه نویسنده آن به منظور فهم بهتر مطالب و رفع موارد دشوار و مبهم، به اعراب‌گذارى متن كتاب پرداخته تا طالبان علم بتوانند به راحتى از آن استفاده كنند. همچنين وى مقالاتى را به به‌صورت مجزا به آخر آن ملحق كرده است. مقاله اول، در مورد تاريخ تدوين و نگارش حديث، مقاله دوم در مورد فقه و درايه الحديث و لزوم دقت و تأمل در الفاظ متن و لغات و اصطلاحات غريب و ذكر مثال‌هايى براى آن و مقاله سوم، در مورد القاب و انسابى است كه محقق بايد از آن‌ها آگاه باشد تا مبادا دچار اشتباه شود[۵]
به منظور معرفى بهتر كتاب، اشاره به نكات زير ضرورى است:
- اين كتاب در چاپ اول از كتاب «مقباس الهدايه» اقتباس شد كه برخى فصول آن، مثلاًفصل ششم، نزدیک به نود صفحه بود، در حالى كه فصل اول، تنها يك صفحه بود. تغييرى كه به عنوان مثال در اين چاپ دوم كتاب صورت گرفت، اين بود كه فصل دوم، سوم و چهارم كتاب به منظور دست‌يابى آسان به مطالب آن‌ها، در يك فصل با عنوان «اقسام خبر» (فصل دوم) با هم تركيب شدند. همچنانكه فصل پنجم و ششم به دو بخش تقسيم شدند (فصل سوم و چهارم- فصل پنجم و ششم) و همانند چاپ نخست در هشت فصل و بخش ملحقات به چاپ رسيد[۶]
- چاپ اول اين كتاب، شامل سطوح و بخش‌هاى مختلف و درهم آميخته مى‌شد. مؤلف سعى كرده است با به كارگيرى عناوينى مثل: امور، اقسام، مسائل و... اين بخش‌ها را از يكديگر جدا كند. اما اين امر، مسأله را پيچيده‌تر كرده و موجب سرگردانى خواننده كتاب مى‌شد. تلاشى كه در چاپ دوم كتاب به منظور حل اين مشكل انجام گرفت، اين بود كه بخش‌هاى مختلف در هر متن، با دقت تمام از يكديگر جدا گرديد و بعد از نوشتن آن، نشانه‌هايى براى آن قرار داده شد و با برگزيدن عناوين مشخص براى برخى از اين بخش‌ها، خواننده در تشخيص آن بخش، يارى شد[۷]
- «مقباس الهداية» از مصادر مختلف حديثى و علوم مهم اقتباس كرده است. اقوالى كه در كتاب به‌صورت پراكنده نقل شده است، به‌صورت جدا و مرتب، به‌گونه‌اى كه از نص اصلى كتاب قابل تشخيص باشد، در چاپ دوم اين كتاب، پس از مراجعه به تمام منابع موجود انجام گرفت[۸]
- نویسنده پس از مقايسه بين نص كتاب «مقباس الهداية» و تلخيص آن، ساختار علمى جديدى براى متن ايجاد نموده و در ضمن آن، برخى از قسمت‌هايى كه حذف شده بود را مجدداً به آن اضافه و تصحيح كرده است.[۹]
- يك فهرست موضوعى براى كتاب ارائه شده است كه در نوع خود، بى‌نظير است. به اين خاطر كه همانند آن در زمينه علم درايه الحديث و علوم مرتبط با آن، كتابى يافت نمى‌شود[۱۰]
«مقباس الهداية» در ابتدا به‌صورت جدا چاپ شد اما بعداً مؤلف آن را در خاتمه كتاب «تنقيح المقال» ذكر كرد. زمانى كه اين اثر گران‌بها، اولين بار در سال 1412ق به چاپ رسيد، با استقبال فراونى روبرو شد، لذا انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) با همكاراى انتشارات سمت، اقدام به چاپ و نشر مجدد آن نمود. بعد از انجام تغييرات لازم، اين كتاب با عنوان «دراسات في العلم الدراية» (اثر حاضر) به چاپ رسيد و از اينجا، تغييرات با نظارت على‌اكبر غفارى انجام شد[۱۱]
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست موضوعى و منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهاى كتاب آمده است.
در پاورقى‌ها، توضيحاتى پيرامون برخى از اعلام و تأليفات مذكور در متن، ذكر شده است.
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- غفارى، على اكبر؛ صانعى‌پور، محمدحسن، «ترجمه دراسات في علم الدراية (تلخيص مقباس الهداية)»، ترجمه ولى الله حسومى، قم، انتشارات دانشكده اصول الحديث، چاپ اول، شهريور 1388.