درآمدی بر تاریخ بلوچستان از آغاز تا برآمدن تاریخ پهلوی
درآمدی بر تاریخ بلوچستان از آغاز تا برآمدن تاریخ پهلوی تألیف محمود زندمقدم، این کتاب از جمله جزوات مرکز پژوهش خلیج فارس و دریای عمان وابسته به سازمان برنامه و بودجه در دهۀ پنجاه خورشیدی است که ریاست وقت آن را محقق نام‌آشنای فرهنگ بلوچستان دکتر محمود زندمقدم بر عهده داشته است.
| درآمدی بر تاریخ بلوچستان از آغاز تا برآمدن تاریخ پهلوی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زندمقدم، محمود (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسه آبی پارسی، پل فیروزه |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1400 |
| شابک | 7ـ17ـ7464ـ622ـ978 |
| موضوع | بلوچستان - تاریخ |
| کد کنگره | DSR ۲۰۰۳/ز۹د۴ |
گزارش کتاب
این کتاب از جمله جزوات مرکز پژوهش خلیج فارس و دریای عمان وابسته به سازمان برنامه و بودجه در دهۀ پنجاه خورشیدی است که ریاست وقت آن را محقق نام‌آشنای فرهنگ بلوچستان دکتر محمود زندمقدم بر عهده داشته است. در این مرکز و در دوران تصدی و زیرنظر او گزارش‌های مهمی در قالب جزواتی سازمانی دربارۀ بلوچستان منتشر شده است؛ از جمله مطالعات وسیع این مرکز دربارۀ ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی طایفۀ مبارکی و نیز بررسی جغرافیای فرهنگی این طایفه در مناطقی از جمله اسپکه، هیچان، عیسی‌آباد و ... که در دهۀ پنجاه در جزواتی مستقل و در قالب نشریات داخلی سازمان منتشر شد. «درآمدی بر تاریخ بلوچستان» نیز از جملۀ این جزوات است که به عنوان نشریۀ شمارۀ پانزدهم این مرکز در شهریورماه سال 1350 منتشر شده و در اینجا با حروف‌چینی مجدد منتشر شده است.
نثر این کتاب معرف شیوۀ نگارش و زبان و بیان متفاوت محمود زندمقدم است که کلمات را به خدمت می‌گیرد تا نثری شاعرانه و روایتی خواندنی به دست دهد؛ نثر و زبانی که روش تک‌نگاری در مردم‌شناسی قومی ایران را در دوران پس از خود تحت تأثیر قرار داد و در برخی متون اتنوگرافی دربارۀ اقوام ایرانی انعکاس یافت. این نثر سبب شده تا از تاریخ پرفرازونشیب این سرزمین قصه‌ای خواندنی به دست داده شود. در نتیجه این کتاب را پیش از آنکه بخواهیم به عنوان منبع و مرجع تاریخ‌نگاری قوم بلوچ مورد توجه قرار دهیم، باید به آن به چشم روایتی گیرا از تاریخ این سرزمین و مردمانش نگریست و فقدان ارجاعات تاریخی دقیق یا پرهیز از شرح و بسط رویدادها را به پای این رویکرد نگارش گذاشت.
ساکنان بومی بلوچستان را «دراویدی»ها می‌دانند که مردمی بوده‌اند هم‌نژاد هندوها پیش از آمدن اقوام آریایی و قدیمی‌ترین مردمی که در این سرزمین که اسم و اثری باقی دارند و به موجب روایت «ریگ‌ودا» دستخویش هجوم طایفه‌های آریایی شده‌اند. بخش نخست کتاب نگاهی به تاریخ بلوچستان از پیش از اسلام تا برآمدن پهلوی است.
در بخش دوم کتاب که با عنوان «حاصل نگاه» تفکیک شده است، رویکرد روایی تاریخ کنار می‌رود و بررسی و تحلیل چند موضوع برآمده از روایت تاریخی مورد توجه قرار می‌گیرد؛ موضوعاتی که هویت تاریخی قوم بلوچ را متأثر کرده است؛ این موضوعات عبارتند از: مهاجرت، مناطق اسکان و راه‌ها و غارت. این بخش حاوی نکاتی بدیع دربارۀ شکل‌گیری هویت تاریخی و فرهنگی قوم بلوچ است. در بخش نخست، نویسنده کنش جمعی مهاجرت را در ادوار و انواع مختلف کوچ بلوچ تقسیم‌بندی کرده و عوامل کوچ و تبعات آن را در زیست تاریخی و فرهنگی این قوم برشمرده است. با همین رویکرد مناطق اسکان و راه‌های ارتباطی تاریخی قوم بلوچ مورد بررسی قرار گرفته و از متون تاریخی یا سفرنامه‌های اروپایی اظهاراتی نقل شده است. این نقل‌قول‌ها در قسمت سوم تحلیل تاریخی این کتاب که با عنوان «غارت» مطرح شده، سهم بیشتری از سایر بخش‌ها دارد و او با رجوع به منابع مختلف تاریخی به‌ویژه سفرنامه‌های اروپاییان به آن خطه از جمله نوشته‌های کرزن، پاتینجر و سایکس، نگاهی از بیرون به یکی از کنش‌های جمعی و تاریخی قوم بلوچ انداخته و مفهوم غارت را در گذر انگیزه‌ها، زمینه‌ها و شکل‌ها و تأثیرات آن مورد بررسی قرار داده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات