دائرةالمعارف بزرگ طب اسلامی
دائرةالمعارف بزرگ طب اسلامی، تألیف مصطفی نورانی (1305-1382ش)، فرهنگ‌نامه طب سنتی و اسلامی در شناخت داروهای گیاهی و خواص آنها، پیشگیری و درمان بیماری‌ها، اخلاق پزشکی و مباحثی ازاین‌دست است.
| دائرةالمعارف بزرگ طب اسلامی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نورانی، مصطفی (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | دایرة‌المعا‌رف بزرگ طب اسلامی: پزشکی اسلامی- گیاهان دارویی- پزشکی سنتی |
| ناشر | اکرام |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1390ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-600-6266-05-3 |
| موضوع | پزشکی اسلامی - دایره المعا‌رف‌ها - گیاهان دارویی -- دایراه لمعا‌رف‌ها - پزشکی سنتی -- دایره المعا‌رف‌ها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 9 |
| کد کنگره | 2د9ن 128/3 R |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در این کتاب اضافه بر آیات و روایات اسلامی، کلمات انبیای گذشته و شاگردان آنان و حکما و فلاسفه جهان، به‌علاوه دانشمندان طب پس از پیامبر و امامان، مانند: جابر بن حیان شاگرد امام صادق(ع) و هشام و مفضل و کندی و ابن سینا و زکریای رازی و دیگر دانشمندان اسلامی و غیره آورده شده و با پزشکی جدید نیز تطبیق داده شده است[۱].
گاهی اسم و خواص و محل رویش و سایر ممیزات گیاهی از دانشمندان متعدد نقل شده؛ بدین جهت در ظاهر تکراری به نظر می‌رسد، ولی معلوم است که تکرار یک مطلب نیست، بلکه نظرات دانشمندان است که به نظر تکراری می‌آید؛ درصورتی‌که در هریک از گفتارها نکاتی تازه وجود دارد[۲].
نویسنده کتاب، گاهی الفاظ و کلمات بزرگان طبی را عیناً نقل کرده است؛ لذا در برخی عبارات همان فارسی قدیم آمده است و در برخی از موارد نیز برای آسان شدن مطلب، عبارات تغییر داده شده است[۳].
کتاب، با کلیاتی درباره سبزی‌ها و گیاهان دارویی به‌ترتیب حروف الفبا آغاز شده و تا جلد پنجم آن را پوشش داده است. پیش از آن به تأثیر سبزی‌ها در جلا و روشنایی چشم و برطرف کردن غم و اندوه با ذکر روایاتی از امام موسی کاظم و امام صادق(ع) اشاره شده است.
در جلد ششم، کتاب راهنمای درمان طبیعی در طب اسلامی یا قرابادین مکتب اهل‌بیت(ع) ارائه شده است که حاوی داروهای مختلفی جهت درمان امراض و بیماری‌های گوناگون با استفاده از روایاتی که در این زمینه وارد شده، است[۴]. همچنین کتاب دیگری با عنوان «گیاهان، داروی طبیعی انسان» ارائه شده که در عبارتی از آن چنین آمده است: درمان طبیعی و گیاهی مطلبی است که بزرگ و کوچک مانند خدا و پیامبران و امامان و پیشوایان و علما و دانشمندان و فلاسفه گذشته و حال آن را تأیید می‌کنند[۵].
در بخش دیگری از جلد ششم، تحت عنوان دفاع از طب اسلامی و سنتی، مباحث مختلفی مطرح شده است؛ اولین مطلب درمان به حجامت است که یک سنت اسلامی است و از زمان‌های بسیار دور به‌منظور کاهش غلظت خون افراد مورد استفاده قرار می‌گرفته است[۶].
در جلد هفتم، نخست، «بهداشت و پیشگیری از بیماری‌ها در اسلام»، در ضمن دو بخش با عناوین بهداشت و پیشگیری عرضه شده است. از جمله خاطرنشان شده که: در کلمات معصومین(ع) مکرراً به ضرورت تقدم پیشگیری قبل از وقوع حادثه، چه پیشگیری گناه قبل از وقوع آن و چه پیشگیری از بیماری‌ها قبل از غلبه آنها برمی‌خوریم[۷].
اخلاق پزشکی، از دیگر موضوعات این جلد است که با طرح کلیاتی در علم اخلاق آغاز شده است. پس از آن در بخش دوم به اخلاق پزشکی پرداخته شده است. از امام علی(ع) روایت شده که فرمود: کسی که طبابت می‌کند باید از خدا بترسد و کوشش نماید و نصیحت قبول کند[۸].
در انتهای جلد هفتم، در ذیل عنوان اعترافات و پیشنهادات، مباحث مختلفی از جمله نظرات امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی در رابطه با طب سنتی و اسلامی مطرح شده است.
«طب و طبیعیات» از جمله مباحث جلد هشتم است که با زبان قدیم و بدون تغییر الفاظ آن تعبیه شده که خوانندگان عزیز همانند سایر کتاب‌های قدیمی آن را بخوانند تا اضافه بر درک مفاهیم علمی و عملی آن، تخصص ادبی خود را نیز تقویت نمایند و مانند دانشمندان شرق و غرب از رموز و نکات این‌گونه کتاب‌ها اطلاع حاصل کنند و به ابنای وطن و دیگر مسلمان‌ها و مستضعفان جهان نفع برسانند[۹].
در جلد نهم که آخرین جلد کتاب است، مباحث مختلفی چون بیماری‌های قلب، معده، کلیه، مثانه و مجاری ادراری، بیماری‌های پوست و تشریح و کالبدشناسی مطرح شده است. در مبحث اخیر، توحید مفضل نیز ارائه شده که حدیثی طولانی از امام صادق(ع) در تشریح عملکرد دقیق اعضای بدن و تدبیر حکیمانه خداوند است[۱۰].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.