دائرةالمعارف الحسينية؛ الرؤيا مشاهدات و تأويل
دائرةالمعارف الحسينية؛ الرؤيا مشاهدات و تأويل، تألیف محمدصادق کرباسی (متولد 1366ق، کربلا)، به بررسی دقیق و علمی پدیدهی رؤیا میپردازد. نویسنده با تلفیق دیدگاههای سنتی و مدرن، مفاهیمی چون خواب، وحی، روح، نفس، عقل و حس ششم را تحلیل میکند و به مستندسازی و تعبیر رؤیاهای مرتبط با امام حسین(ع) میپردازد.
| دائرةالمعارف الحسینیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کرباسی، محمدصادق (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | الرؤیا مشاهدات و تأویل |
| ناشر | المرکز الحسيني للدراسات |
| مکان نشر | انگلیس - لندن |
| سال نشر | 1421ق - 2000م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ش.291 - 292 /ک4د2 ۴۱/۷۵ BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
هدف اصلی نگارش این اثر، بهعنوان بخش نوزدهم از «دائرةالمعارف الحسينية»[۱]، ارائه یک مطالعه جامع و روشمند در زمینه رؤیاها و خوابهاست. انگیزه نگارش، از اهمیت عمیق دینی و معنوی رؤیاها نشئت میگیرد؛ بهویژه رؤیاهایی که در آنها امامان معصوم(ع) مشاهده میشوند. این رؤیاها نهتنها بهعنوان منبعی برای شادی، بهجت و آرامش روحی برای دوستداران و ارادتمندان تلقی میشوند، بلکه میتوانند نشانهای از خلوص نیت بیننده نیز باشند[۲].
ضرورت تألیف این بخش از دایرةالمعارف به دلیل نقش محوری رؤیاها در ابلاغ رویدادهای تاریخی، تصحیح یا تأیید تعالیم و وصایای دینی و ارائه ارشادات عملی است[۳].
ساختار
این کتاب، جلد نوزدهم از موسوعه دایرةالمعارف حسینی و جلد اول از اجزای سهگانه از بخش رؤیاست. کتاب با مقدمه ناشر و یک تمهید مفصل آغاز میشود و بخش اصلی کتاب (رؤیاهای مربوط به امام حسین(ع))، به سه دسته کلی تقسیم میشود.
سبک نگارش
کتاب از سبک تحلیلی - توصیفی بهره برده، با استفاده از اصطلاحات تخصصی و استناد به آیات قرآن، تفاسیر، روایات اهلبیت(ع) و پژوهشهای علمی و نظریات علمی نوین[۴]، به تحلیل عمیق موضوع میپردازد.
سازماندهی فصول و بخشها، منطقی و هدفمند است، که به خواننده در پیگیری مباحث پیچیده کمک میکند. نویسنده با اتخاذ رویکردی روشمند و نظامیافته، اقدام به شمارهگذاری و عنوانبندی رؤیاها، تعیین تاریخ و شرایط آنها، استخراج منابع و شرح واژگان مبهم نموده است[۵].
کتاب برای تبیین بهتر مباحث علمی و فیزیولوژیک از نمودارها و تصاویر (مانند نقشههای مغزی و سطوح کورتیزول و...) بهره میبرد[۶] که به وضوح مطالب کمک میکند.
اهمیت کتاب
- جامعیت و رویکرد بینرشتهای: این اثر، با تلفیق دیدگاههای زبانشناختی، دینی، فلسفی و علمی نوین درباره خواب و رؤیا، رویکردی جامع و چندجانبه را ارائه میدهد که آن را برای محققان رشتههای گوناگون ارزشمند میسازد.
- نوآوری محتوایی در تحلیل رؤیاهای شیعی: کتاب بهطور خاص بر رؤیاهای ائمه(ع)، بهویژه امام حسین(ع)، تمرکز دارد[۷]. این تمرکز، آن را به منبعی مهم برای پژوهشگران مطالعات شیعی و عرفان اسلامی تبدیل میکند.
- تأثیر علمی و کاربردی: با تشریح دقیق نظریههای پیچیده خواب و تأثیرات فیزیولوژیکی و روانشناختی آن و همچنین ارائه رهنمودهایی برای خواب بهینه، این کتاب، هم به درک آکادمیک و هم به بهبود عملی سلامت افراد کمک میکند[۸].
گزارش محتوا
میتوان مطالب کتاب را به دو بخش کلان تقسیم نمود:
- بخش تمهیدی: در این بخش، مباحث زیر مطرح شده است:
- تعاریف لغوی و اصطلاحی خواب[۹].
- بررسی دیدگاههای فقهی، فلسفی و پزشکی درباره ماهیت خواب.
- تقسیمبندی انواع خواب ("قیلوله" (خواب نیمروزی قبل از زوال آفتاب) و "غیلوله" (خواب پیش از غروب آفتاب) و...) بر اساس روایات اسلامی[۱۰].
- بیان نظریههای علمی خواب، شامل نظریه سَمّافزایی (نظریه شیمیایی) و نظریه مرکز عصبی خواب (نظریه عصبی) و...[۱۱].
- تشریح مراحل خواب و ویژگیهای فیزیولوژیک آن[۱۲].
- رؤیاها و تعابیر آنها: رؤیا بهعنوان منبع اطلاعات و ابزاری برای ارتباط، غالباً با حالات روحی یا روانی گره خورده است[۱۳].
- تنویم مغناطیسی (Hypnosis) یا همان هیپنوتیزم (تعریف، تاریخچه، تکنیکها و بحثهای پیرامون ماهیت و اثرات آن و تمایز آن از خواب طبیعی)[۱۴].
- تمایز رؤیاهای صادقه از اضغاث احلام (خوابهای آشفته و غیر صادق)[۱۵].
- بررسی ارتباط روح با پدیده خواب و رؤیا[۱۶].
- «منهجية العمل» (روششناسی کار): در ذیل این عنوان، به تبیین رویکرد و ساختار روششناختی مورد استفاده در تدوین این اثر پرداخته شده و با خاتمهای پایان میپذیرد.
- بخش اصلی: در این بخش (که بخش اصلی و نوآورانه کتاب است)، به مستندسازی و تعبیر رؤیاهای مرتبط با امام حسین(ع)، در سه فصل پرداخته شده است:
- فصل اول: دوازده رؤیا از خود امام حسین(ع) را گزارش میکند. این فصل، رؤیاهایی را پوشش میدهد که ایشان در زمانهای مختلف مانند ملاقات با معاویه، در کنار قبر جدشان، در مکه، در منطقه ثعلبیه، بطن عقبه، عذیب الهجانات، قصر بنیمقاتل و شب و صبح عاشورا در کربلا دیدهاند[۱۷].
- فصل دوم: شامل سیودو رؤیا است که دیگران در زمان حیات امام حسین(ع) دیدهاند[۱۸]. این رؤیاها شامل دیدگاههای پیامبر اکرم(ص) درباره آینده اهل بیت ایشان، رؤیاهای امالفضل و امایمن درباره ولادت ایشان، رؤیاهای حضرت فاطمه(س) درباره بارداری و ولادت ایشان، رؤیاهای حضرت زینب(س) و هند بنت عتبه و رؤیاهای پیامبر اکرم(ص) درباره قاتل امام حسین(ع) و رؤیاهای افراد دیگر است[۱۹].
- فصل سوم: این فصل، که بزرگترین فصل کتاب را تشکیل میدهد، شامل بیش از چهل رؤیا است که پس از شهادت امام حسین(ع) تا زمان غیبت امام مهدی(عج) نقل شده است[۲۰] و شامل رؤیاهای امام علی(ع)، انس، یزید، مسلم در دار طوعه، حر ریاحی، امسلمه، ابن عباس، همسر خولی، عبدالله قاضی، صاحب قطران، قاتل عباس اصغر و هارونالرشید است[۲۱].
پانويس
- ↑ ر.ک: مقدمه ناشر، ص8
- ↑ ر.ک: همان، 7
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: تمهید، ص34 و 38
- ↑ ر.ک: مقدمه ناشر، ص8
- ↑ ر.ک: تمهید، ص37، 40، 42 و 65
- ↑ ر.ک: همان، ص197
- ↑ ر.ک: همان، ص58 و 67
- ↑ ر.ک: همان، ص13-14
- ↑ ر.ک: همان، ص24-26
- ↑ ر.ک: همان، ص34-39
- ↑ ر.ک: همان، ص60-65
- ↑ ر.ک: همان، ص102-104
- ↑ ر.ک: همان، ص73-75، 81-83، 91-98
- ↑ ر.ک: همان، ص103، 134-140
- ↑ ر.ک: همان، ص145-153
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص197
- ↑ ر.ک: همان، ص225
- ↑ ر.ک: همان، ص225
- ↑ ر.ک: همان، ص277
- ↑ ر.ک: همان، ص277
منابع مقاله
مقدمه، تمهید و متن کتاب.