خمسة المتحيرين

خمسة المتحيرين، اثر امیر علی‌شیر نوایی (844-906ق)، کتابی است که نویسنده آن را به یاد و بزرگداشت دوست و مرشد خود عبدالرحمن جامی (متوفی 898ق) پس از مرگ او نوشته و به کوشش مهدی فرهانی منفرد، منتشر شده است.

خمسة المتحيرين
پدیدآوران	امیرعلیشیر نوایی، علیشیر بن کیچکنه (نويسنده) ن‍خ‍ج‍وان‍ی‌، م‍ح‍م‍د (مترجم) فرهانی منفرد، مهدی ( مصحح)
ناشر	فرهنگستان زبان و ادب فارسی
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1381ش
چاپ	1
موضوع	عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 - شعر عرفانی
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	8خ8الف 286 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

این کتاب، اثری است که هم نویسنده آن و هم کسی که کتاب درباره او به رشته نگارش درآمده، از رجال سرشناس فرهنگی ایران در قرن نهم هجری‌اند.

امیر علی‌شیر نوایی در مجموعه آثار خود سه اثر «خمسة المتحيرين»، «حالات سید حسن اردشیر» و «حالات پهلوان محمد» را با مضمون زندگی‌نامه یا یادنامه نگاشته است. اگرچه نوایی در تذکره «مجالس النفایس» به ذکر سه شخصیت مهم در زندگی‌اش (نورالدین عبدالرحمن جامی، سید حسن اردشیربیک و پهلوان محمد کشتی‌گیر) پرداخته، اما ازآنجایی‌که شخصیت‌های نام‌برده، تأثیر فراوانی در زندگی، افکار و آثار نوایی داشته‌اند، تنها به یادکرد مختصرشان بسنده نکرده، بلکه درباره هریک از آنان یادنامه‌ای جداگانه نوشته است که اثر حاضر، از جمله آنهاست.

«خمسة المتحيرين»، اثری است که نوایی آن را به یاد و بزرگداشت دوست و مرشد خود عبدالرحمن جامی پس از مرگ او نوشته است. این کتاب توسط محمد نخجوانی (تبریز 1320ش)، از ترکی جغتایی به زبان فارسی ادبی ترجمه شده است. در این ترجمه، شماری از ابیات ترکی و فارسی اثر نقل و یا ترجمه نشده‌اند؛ به‌طور مثال شش بیت دیباچه اثر در ترجمه موجود نیست. مترجم شاید به جهت اختصار، این ابیات را در ترجمه حذف کرده است. یکی دیگر از موارد حذف‌شده، مرثیه نوایی مرکب از هفت بند و هفتاد بیت بوده که صرفاً یک بند آن آورده شده است. همین‌گونه شعر چهارده بیتی مشهور مولانا جامی درباره نوایی با این مطلع: مبارک بر شه و ارکان دولت غضنفرهیبتان شیرصولت نیز حذف شده‌است. با ذکر این بیت‌ها نوایی یادآور شده که فرهاد و شیرین از خمسه ایشان نیز بر همین بحر سروده شده و در آنجا داستانی در ستایش مولانا جامی گزارش شده است.

منابع مقاله

1. پیشگفتار.
2. حسینی مروی، احمد، «ضرورت بازترجمهٔ خمسة المتحيّرين امیر علی‌شیر نوایی»، برگرفته از سایت مؤسسه پژوهشی بایسنغر، تاریخ انتشار: 20 بهمن 1402، دریافت در 26 مرداد 1403، به آدرس اینترنتی:

https://baysunghur.org/?p=2693