خزائلی، محمد
محمد خزائلى (1292-1353ش)، ملقب به محمد نابغه، دانشمند، ادیب، محقق نابینای معاصر، نماینده مردم اراک در مجلس شورای ملی(1346-1350ش)، تأسیس سازمان رفاه نابینایان، تأسیس انجمن هدایت
| نام | خزائلی، محمد |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | محمدرضا |
| متولد | 1292 ش |
| محل تولد | کره‌رود اراک |
| رحلت | 1353 ش یا 1394 ق |
| اساتید | شیخ حسین مدنى
میرزا ابوالحسن اجتهادی سید کاظم اجتهادی |
| برخی آثار | شرح بوستان |
| کد مؤلف | AUTHORCODE06256AUTHORCODE |
ولادت
در سال 1292ش، در کره‌رود اراک متولد شد. در هجده ماهگى بر اثر ابتلا به بیمارى آبله بینایى خود را از دست داد. پدر وی محمدرضا از تجار شهر بود.
تحصیلات
وى در هفت سالگى به مکتب شیخ حسین مدنى رفت و به‌محض افتتاح اولین مدرسه در اراک، روانه مدرسه شد. او در 12 سالگی حافظ کل قرآن کریم بود.
تحصیلات متوسطه را در دبیرستان صمصامى اراک گذرانید و دیپلم خود را در رشته ادبیات با گذرانیدن امتحانات متفرقه در تهران اخذ نمود.
در همین دوره او شروع به آموختن زبان فرانسه و انگلیسی کرد، و دروس فقه و اصول فلسفه را نیز نزد حجج‌اسلام سید کاظم و میرزا ابوالحسن اجتهادی خواند.
او در سال 1314 برای اولین‌بار در ایران آموزشگاه شبانه برای تحصیل بزرگسالان در اراک پایه‌گذاری کرد.
در سال 1321 به استخدام وزارت فرهنگ درآمد و به‌عنوان معلم و دبیر در شهرستان‌هاى گلپایگان و اراک تدریس کرد. نحوه تدریس وى در درس هندسه چنان بود که تعجب و تحسین وزیر فرهنگ وقت را برانگیخت و موجب اعطاى مدال درجه اول علمى به وى گشت.
خزائلى در سال 1324 درجه لیسانس خود را از دانشکده الهیات با رتبه اول دریافت نمود و مجدداً مفتخر به دریافت مدال علمى شد.
در همین زمان او اقدام به تأسیس آموزشگاه خزائلی در تهران کرد. این آموزشگاه‌ها در چند جای دیگر تأسیس و معروف به آموزشگاه‌های خزائلی شدند. محمد در سال 1325 از دانشکده حقوق و در 1329 از دانشکده ادبیات لیسانس گرفت. همچنین وی با تلاشی چشم‌گیر توانست در 1332 در رشته ادبیات فارسی و در 1336 در رشته قضایی به درجه دکتری نائل شود. رساله دکتراى حقوق او کتابى است با عنوان «مسئولیت مدنى کارفرما، ناشى از عمل کارگر».
پشتکار و قدرت فراگیرى و ذوق وى چنان بود که در سال 1332 در رشته ادبیات فارسى و در سال 1336 در رشته حقوق قضایى از دانشگاه تهران درجه دکترى گرفت.
دکتر خزائلی در سال‌های 50 ـ 1346 نمایندگی مردم اراک در مجلس شورای ملی را به‌عهده داشت.
ایجاد کانون فرهنگی پارس، تأسیس سازمان رفاه نابینایان، تأسیس انجمن هدایت و حمایت نابینایان ایران، راه‌اندازی آموزشگاه مخصوص نابینایان و سلسله مدارس شبانه برای بزرگسالان از دیگر اقدامات خزائلی است.
او ضمن مدیریت و تدریس در آموزشگاه‌های خود در دیگر مراکز آموزش عالی نیز به تدریس ادبیات فارسی اشتغال داشت. همچنین او در «کمیته اجرایی خاورمیانه»، «شورای ملی رفاه نابینایان»، «اتحادیه بین‌المللی نابینایان» عضویت داشت. در سال 1348 مجله (ماهنامه) روشندل را برای انعکاس اخبار مربوط به نابینایان ایران و جهان منتشر کرد. او به سه زبان انگلیسی، فرانسه و عربی مسلط بود و با زبان آلمانی آشنایی داشت. دکتر خزائلی در طول دوران تحصیل و خدمت موفق به دریافت دو نشان درجه یک و یک قطعه نشان درجه دو علمی دانش شده است.
او به تصدیق اغلب دانشمندان و اهل فن در علوم مذهبى و ادبیات عرب و معقول و منقول، تصوف، علم تفسیر و حقوق اسلامى و مذهب‌شناسى کم‌نظیر بود.
دکتر محمد خزائلى نه تنها در راه نشر فرهنگ و معارف کشورمان به‌راستى کوشش نمود، بلکه در راه بهزیستى و بهسازى جامعه نابینایان ایران نیز خدمات ارزنده‌اى نموده است.
وفات
وى در سال 1353 پس از یک هفته اغما در سن 62 سالگى چشم از جهان فروبست.
آثار
39 کتاب تألیفی و ترجمه‌ای از خزائلی به یادگار مانده است. برای نمونه به تعدادی از آنها اشاره می‌شود.
- اعلام قرآن (رساله دکتراى ادبیات)؛
- مسئولیت مدنى کارفرما، ناشى از عمل کارگر (رساله دکتراى حقوق)؛
- احکام قرآن؛
- فقه (در شش جلد)؛
- فلسفه اسلام؛
- ترجمه معالم القربة فی أحکام الحسبة؛
- شرح گلستان؛
- شرح بوستان؛
- گل‌هاى ادب؛
- دستور زبان جاویدان؛
- خودآموز حکمت مشاء (ترجمه‌اى رسا از «مقاصد الفلاسفة» امام محمد غزالى)؛
- المنتخب فی أدب العرب؛
- نهج الأدب (در صرف و نحو عربى، در شش جلد)؛
- منطق و مختصرى از فلسفه شرق؛
- منطق نظرى؛
- منطق عملى؛
- تاریخ مختصر فلسفه و زیبایى‌شناسى؛
- مختصر روان‌شناسى؛
- دایانا و ونوس؛
- بدیع و قافیه (با همکارى دکتر حسن سادات ناصرى)؛
- مختارات (با یارى دکتر محمد خوانسارى)؛
- دستور جاویدان (با مدد سید ضیاءالدین میرمیران)؛
- أسلوب الحدیث (با کمک سید عبدالباقى تنکابنى)؛
- ترجمه «تحافة الفلاسفة» غزالى؛
- ترجمه «مفتاح العلوم» خوارزمى؛
- فرهنگ اصطلاحات روان‌شناسى و فلسفى (با استفاده از فرهنگ‌هاى روان‌شناسى و فلسفى فرانسه و انگلیس).
منابع مقاله
- برگرفته از کتاب «تحول روانى آموزش و توان‌بخشى نابینایان»، انتشارات سمت، 1381.
- پایگاه خبری حوزه هنری