جمال القرّاء و كمال الإقراء

جمال القرّاء و كمال الإقراء تألیف علی بن محمد سخاوی (558-643ق) پيرامون علوم قرآن می‌باشد. نویسنده تلاش نموده مهمترين مباحث علوم قرآن را كه در زمان خود مطرح بوده (با توجه به گستردگى آنها) جمع‌آورى و مورد بررسى قرار دهد و دربارۀ بعضى از آنها اظهار نظر نمايد.

جمال القرّاء و کمال الإقراء
پدیدآوران	سیف القاضی، عبدالحق عبدالدایم (محقق) محیسن، محمد سالم (اشراف) سخاوی، علی بن محمد (نویسنده)
ناشر	مؤسسة الکتب الثقافیة
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1419 ق یا 1999 م
چاپ	1
موضوع	قرآن - تجوید قرآن - علوم قرآنی قرآن - قرائت قرآن - ناسخ و منسوخ
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏69‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏3‎‏ج‎‏8
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

از آنجا كه بعضى از آراء ايشان در مسائل علوم قرآنى داراى ارزش علمى است بعضى از دانشمندان علوم قرآنى همچون زركشى در البرهان و جلال‌الدين سيوطى در الاتقان از نظرات وى استفاده نموده‌اند.

از مباحث مطرح شده در كتاب(مخصوصاً بحث ناسخ و منسوخ) به دست مى‌آيد كه در زمان ايشان آنچه كه بيشتر مورد نظر دانشمندان علوم قرآنى بوده و توجه خاصى به آن داشته‌اند-بحث آيات ناسخ و منسوخ در قرآن است لذا جناب سخاوى تلاش نموده آيات و سورهاى قرآن را كه ادعاى نسخ شده مورد بررسى قرار دهد و موارد ادعائى را رد نمايد.

ساختار

اين كتاب مشتمل بر هفت فصل مى‌باشد

فصل اول:نثر الدرر فى ذكر الايات و السور-در اين فصل از اولين و آخرين آياتى كه نازل شده و نيز از نامهاى قرآن بحث مى‌نمايد.

فصل دوم:الافصاح الموجز فى ايضاح المعجز-كه پيرامون اعجاز قرآن است

فصل سوم: منازل الاجلال و التعظيم فى فضائل القرآن العظيم احاديثى كه در فضيلت قرآن و بعضى از سوره‌ها و آيات از پيامبر(ص) وارد شده، در اين فصل ذكر شده است.

فصل چهارم: تجزئة القرآن-در اين فصل نحوۀ تقسيم بندى قرآن به حزب و جزء بيان شده است.

فصل پنجم:اقوى العدد فى معرفة العدد تقسيم بندى قرآن به سوره‌هاى مكى و مدنى و تعداد آيات آنها در اين فصل بحث شده است

فصل ششم-ذكر الشواذ-در اين فصل از بعضى از مسائل متفرقه بحث مى‌نمايد

فصل هفتم:الطود الراسخ فى المنسوخ و الناسخ.پيرامون آيات

ناسخ و منسوخ بحث مى‌نمايد

ویژگی‌ها

اين كتاب داراى ویژگی‌هايى است كه در ذيل به اهم آنها اشاره مى‌گردد.

1. فصل هفتم كتاب كه پيرامون ناسخ و منسوخ است، مهمترين فصل اين كتاب است چونكه تمام سورهاى قرآن را ذكر و مواردى كه ادعاى نسخ شده را نام مى‌برد و عدم نسخ در آنها را توضيح مى‌دهد.
2. در فصل چهارم كتاب-از چگونگى تقسيم بندى قرآن به حزب و جزء سخن گفته و در ادامه قرآن را به 360 قسمت تقسيم كرده و مى‌گويد:اين تقسيم بندى براى كسى كه مى‌خواهد قرآن را در طول يك سال حفظ كند روش

مناسبى است.

1. در فصل سوم به نحوۀ جمع‌آورى قرآن و ترتيب سوره‌ها، بر حسب نزول مى‌پردازد.
2. در بحث از بسم الله اقوال پيرامون مسأله را بيان مى‌نمايد كه آيا بسم الله جزء سوره‌هاى قرآن هست يا خير؟
3. از آنجا كه مباحث علوم قرآنى متعدد و فراوان مى‌باشد صاحب كتاب سعى نموده از ميان آنها، مهمترين مباحث را كه تا قرن هفتم مطرح بوده بحث نمايد
4. مؤلف كتاب فقط به جمع‌آورى آراء نپرداخته است بلكه در اكثر آنها بعد از ذكر آراء و اقوال، آنها را مورد بررسى قرار داده و اظهار نظر نموده است.
5. افراد زيادى از دانشمندان علوم قرآنى، از اين كتاب به عنوان منبع مهمى استفاده نموده‌اند كه به برخى از آنها اشاره مى‌شود

   1. ابوشامه در كتاب المرشد الوجيز الى علوم تتعلق بالكتاب العزيز
   2. ابن الجزرى الدمشقى در كتاب:النشر فى القراءات العشر
   3. احمد بن محمد القسطلانى در كتاب لطائف الاشارات لفنون القراءات
   4. البدر العينى در كتاب بدء الوحى
   5. زركشى در كتاب البرهان
   6. جلال‌الدين سيوطى در كتاب الاتقان
   7. شيخ احمد بن محمد الدمياطى در كتاب اتحاف فضلاء البشر
   8. شيخ محمود بن عبدالله الآلوسى در كتاب روح المعانى

6. در فصل سوم-از فضيلت بعضى از آيات قرآن بحث مى‌نمايد كه به نظر ميرسد آيات ذكر شده هيچ گونه نظمى ندارد-و بصورت متفرقه مطرح شده‌اند.

نسخه شناسى

كتاب دو جلد، متن آن عربى و داراى 1022 صفحه است كه مشخصات آن به شرح زير است:

1. كاغذ:اعلا
2. چاپ:كامپيوترى
3. جلد: گالينگور
4. نوبت چاپ:اول
5. تاريخ انتشار:1419 ق برابر 1999 م
6. ناشر: مؤسسه الكتب الثفافيه، بيروت، لبنان
7. داراى فهرست‌هاى زير

   1. الف)آيات
   2. ب) روايات
   3. ج) اعلام
   4. د) اماكن
   5. ه‍) اشعار
   6. و) مصادر

8. نام كتاب:جمال القراء و كمال الاقراء
9. نام مؤلف:ابوالحسن على بن محمد سخاوى
10. محقق:عبدالحق عبدالدايم سيف القاضى

محقق مذكور كتاب حاضر را به عنوان رساله دكترا در دانشگاه مدينه منوره مورد تحقيق قرار داده كه داراى ویژگی‌هاى زير است:

الف) استخراج احاديث با اساتيد گوناگون

ب) شرح حال اعلام متن منابع علوم قرآنى

ج) توضيح لغوى لغات مشكل

د) افزودن مقدمه مفصل درباره مؤلف، كتاب حاضر، علوم قرآن و منابع علوم قرآنى.