جمال‌الدین اصفهانی، محمد بن عبدالرزاق
جمال‌الدین محمد بن عبدالرزاق اصفهانی (متوفی 588ق)، از شعرای قرن ششم هجری و صاحب دیوان کامل استاد جمال‌الدین محمد بن عبدالرزاق اصفهانی
ولادت
نام وی محمد، لقبش جمال‌الدین و اسم پدرش، عبدالرزاق بود. ابن راوندی در «راحة الصدور»، بدین نام تصریح داشته و می‌گوید: «جمال‌الدین محمد عبدالرزاق الاصفهانی رحمه‌الله در وصف جهان و اهل روزگار خویش، قصیده گفته است». شمس‌الدین محمد بن قیس رازی در «المعجم» می‌نویسد: «جمال‌الدین محمد بن عبدالرزاق را در نعت پیغمبر(ص) قصیده ترجیع هست و الحق سخت نیکو آمده». جمال‌الدین نیز خطاب به خود، فرماید:
| محمد ای سره مرد آب‌خواه و دست بشوی | که روی فضل سیه گشت و کار جود ببود[۱] |
ولی تذکره‌نویسان متأخر به اشتباه افتاده و گمان کرده‌اند عبدالرزاق اسم اوست؛ چنان‌که هدایت در «رياض العارفين» می‌نگارد: «جمال اصفهانی - قدس‌سره - اسمش عبدالرزاق و در فضایل و کمالات یگانه آفاق بوده». نیز در «مجمع الفصحاء» می‌نویسد: «جمال‌الدین اصفهانی به جمال‌الدین عبدالرزاق مشهور است». امین احمد رازی در «تذکره هفت اقلیم» گوید: «جمال‌الدین عبدالرزاق از اکابر طبقه شعرا بوده و نظم و نثرش عذوبت سلسبیل، فرات و نیل داشته، جزالت با سلاست آمیخته و لطافت با متانت جمع آمده». اما از گفتار امین احمد معلوم نمی‌شود که آیا عبدالرزاق را نام جمال‌الدین می‌دانسته یا نام پدر وی. نیز از گفتار امین مشهود است که از استاد جمال‌الدین در آن زمان که تقریبا ماه یازدهم هجری است، نثری هم علاوه بر شعر در دست بوده، ولی در این زمان چیزی یافت نمی‌شود[۲].
جمال‌الدین به ظاهر لقب سیدالشعرایی هم داشته؛ چنان‌که فرماید:
| ز فر نام تو لفظ رهی قلاده چرخ | ز مدح تو لقب بنده سیدالشعرا[۳] |
زادبوم وی، شهر اصفهان است.
وفات
رحلت او را بعضی از نویسندگان، مانند محمد اقبال هندوستانی، در سال 588ق معین کرده‌اند[۴].
پانویس
منابع مقاله
اصفهانی، جمال‌الدین محمد بن عبدالرزاق، «دیوان کامل استاد جمال‌الدین محمد بن عبدالرزاق اصفهانی»، حسن وحید دستگردی، کتابخانه سنایی، چاپ دوم، 1362.