ثلاث رسائل في الحج و العمرة
ثلاث رسائل في الحج و العمرة، اثر زین‌الدین بن علی عاملی (911-965ق)، معروف به شهید ثانی، مجموعه سه رساله پیرامون حج و عمره می‌باشد که با تحقیق رضا مختاری به چاپ رسیده است.
| ثلاث رسائل في الحج و العمرة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شهيد ثاني، زينالدين بن علي (نويسنده) مختاري، رضا (محقق) |
| ناشر | نشر مشعر |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | مجلد1: 1378ش , 1420ق , |
| موضوع | حج |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
مطالب این مجموعه، پس از مقدمه ناشر، در ذیل عناوینی به شکل زیر تنظیم شده است:
- کمترین مقدار از احکام حج و عمره که شناختش لازم است؛
- نیات حج و عمره؛
- مناسک حج و عمره؛
- مقاله نخست، در افعال عمره تمتع (دارای چهار فصل)؛
- مقاله دوم، در افعال حج (دارای شش فصل)؛
- خاتمه.
گزارش محتوا
در مقدمه ناشر، به مقام علمی شامخ و جایگاه فقهی نویسنده و اهمیت کتاب حاضر، اشاره شده است[۱].
رساله اول و دوم (کمترین مقدار از احکام حج و عمره که شناختش لازم است، نیات حج و عمره)، توسط رضا مختاری تحقیق شده و رساله سوم (مناسک حج و عمره)، توسط سید ابوالحسن مطلبی و رضا مختاری تحقیق و توسط اسعد طیب بازبینی شده است.
در مقاله نخست، در چهار فصل زیر، به بیان افعال عمره تمتع پرداخته شده است:
فصل نخست، به احرام و توابع آن اختصاص یافته است. احرام، عبارت است از آماده کردن نفس برای ترک اموری مخصوص، تا زمانی که محلل آورده شود. برخی از این امور، مشترک میان زن و مرد می‌باشد که از جمله آنها عبارتند از: صید (با اقسام و شرایط و تفصیلاتش که در جای خود بیان شده است)؛ استمتاع با جماع و مقدمات آن حتی عقد؛ استعمال مواد خوش‌بو؛ سرمه کشیدن؛ استعمال روغن؛ اخراج خون از بدن؛ قطع گیاهان و درختان در حرم؛ استفاده از انگشتر؛ حمل سلاح؛ نگاه در آینه و...[۲].
فصل دوم، درباره طواف می‌باشد. طواف حرکتی است دورانی حول بیت‌الله الحرام، به وجهی مخصوص با قصد قربت که مقدمات، فروض و سنن خاصی دارد که از جمله آنها عبارت است از: غسل قبل از ورود به حرم؛ ورود به حرم پیاده و پابرهنه؛ خواندن دعا هنگام ورود و...[۳].
در فصل سوم، به «سعی» و مقدمات، فروض و سنن آن پرداخته شده است. سعی، حرکاتی است معهود بین صفا و مروه با قصد قربت که از جمله مقدمات آن عبارت است از: طهارت از حدث و خبث؛ استلام حجر و...[۴].
در آخرین فصل، به «تقصیر» و فروض آن، پرداخته شده است. تقصیر عبارت است از تراشیدن موی سر یا چیدن ناخن که به‌وسیله این اعمال، محرم از احرام تمتع خارج گردیده و به اصطلاح، محل می‌شود[۵].
مقاله دوم، در شش فصل به شرح ذیل، به بحث پیرامون افعال حج، اختصاص یافته است:
فصل اول، به احرام اختصاص یافته است. تعریف احرام، همچنان است که گذشت با این تفاوت که نیت احرام در حج، با نیت احرام در تمتع، متفاوت است[۶].
مطالب فصل دوم، مربوط به وقوف در عرفات می‌باشد که عبارت است از بودن در آن مکان از زوال خورشید تا غروب آن در روز نهم ذی‌الحجه، همراه با نیت از اول تا آخر این مدت[۷].
فصل سوم، پیرامون وقوف در مشعرالحرام بوده که پس از غروب خورشید است در روز عرفه همراه با خواندن دعاهای مخصوص آن که در این فصل، به آنها اشاره شده است[۸].
در فصل چهارم، به اعمال مربوط به نزول در منی در روز عید قربان و رمی جمره عقبه و ذبح و حلق، پرداخته شده[۹] و در فصل پنجم، بازگشت به مکه برای طواف و سعی توضیح داده شده و به این نکته اشاره شده است که مقدمات، کیفیت، واجبات و مستحبات آن، مانند همان صورت قبلی است[۱۰].
آخرین فصل، به بازگشت مجدد به منا برای بیتوته در آن در شب‌های تشریق و روزهای رمی جمرات، اختصاص یافته و به واجبات و مستحبات آن، اشاره شده است که از جمله این مستحبات، عبارتند از: اقامت در منا بقیه ایام تشریق؛ اقامه نماز در مسجد خیف و مسجد رسول‌الله(ص)؛ رفتن به مساجد و مواضع مشرفه در مکه و زیارت ائمه و حضرت فاطمه(س) در مدینه و قبور شهدا و صحابه و صالحین و...[۱۱].
خاتمه کتاب، مشتمل است بر مطالبی موجز پیرامون وظایف قلبی حج که فهم و دانستن آن، برای کسانی که قصد سرزمین وحی و بیت‌الله الحرام را دارند، نیکو و شایسته است[۱۲].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در ابتدای کتاب جای گرفته و در پاورقی‌ها که توسط محقق نوشته شده است، علاوه بر ذکر منابع[۱۳]، به توضیح و تشریح کلمات و عبارات دیریاب و یا مشکل متن، پرداخته شده است[۱۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.