تناسب آیات
تناسب آيات ترجمۀ قسمتى از جلد پنجم كتاب «التمهيد في علوم القرآن» نوشته علامه محمد هادى معرفت با ترجمه-آقاى عزت‌الله مولائى‌نيا همدانى مى‌باشد كه يكى از مهم‌ترين موضوعات علوم و معارف قرآنى، يعنى تناسب بين آيات را مورد بحث و بررسى قرار مى‌دهد.اين موضوع از ديرباز مورد توجه دانشمندان علوم قرآنى قرار گرفته است.به اعتقاد نویسنده تنظيم آيات در هرسوره توقيفى است و با نظر معصوم عليه‌السلام انجام پذيرفته است، زيرا اختلاف نمود آيات دليلى جز توقيف نمى‌تواند داشته باشد، علاوه بر اينكه حسن مطلع و ختام هرسوره نشانگر آن است كه سوره (مجموع آيات)هدف يا اهدافى را دنبال مى‌كرده كه با تمامى سوره اتمام يافته، از اين‌رو جز به توقيفى بودن ترتيب سور و آيات رأى ديگرى نمى‌توان قائل شد.
| تناسب آیات | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مولائی نیا همدانی، عزت‌الله (مترجم) معرفت، محمدهادی (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | التمهید فی علوم القرآن |
| ناشر | بنیاد معارف اسلامی |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1373 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | قرآن - علوم قرآنی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 69/5 /م6 ت8041 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مترجم در مقدمه كتاب به معرفى كتاب «التمهيد»، تعريف «تناسب» از ديدگاه انديشمندان اسلامى و معرفى کتاب‌هايى كه در اين زمينه نگاشته شده و نيز فائده و نقش علم تناسب در تفسير قرآن كريم و انواع ارتباطهاى ممكن التصور بين آيات پرداخته است.
در فصل اول كتاب، تناسب و تناسق معنوى در قرآن كريم، تشكل سياق، آياتى كه درك تناسب آنها مشكل است نظير آيات 189 بقره،1 و 2 اسراء،2 و 3 نساء و...، تناسب تمام آيات يك سوره با اهداف و اغراض كلى آن، تناسب ابتدا و انتهاى هرسوره با هم و تناسب هردو با اهداف آن، حسن ائتلاف و انسجام مجموعۀ آيات هرسورة، نقد نظريه مستشرقين در ادعاى پراكنده بودن مطالب سوره‌هاى قرآن، سوره حمد و تناسب آيات اين سوره با اهدافش، سوره مبارکه بقره و تناسق آيات آن مورد بررسى قرار گرفته است و در فصل دوم، تناسب فواصل آيات قرآن كريم، اقسام فواصل از قبيل: تمكين و ارائه آياتى كه اين قسم در آن رعايت شده است، تصدير، توشيخ و ايغال و ارائه نمونه‌اى از آيات دراين‌باره، بررسى فواصلى كه وجه تناسب آنها روشن نشده است.
در فصل سوم به بيان قانون و ضابطۀ معرفت و شناخت فواصل در آيات كه در امر تفسير بسيار مهم و ضرورى است بيان شده است.
فصل چهارم به بيان ديدگاه دانشمندان در مورد وجود سجع و عدم آن در قرآن كريم پرداخته است.برخى شأن قرآن را بالاتر از آن مى‌دانند كه در آن سجع به كار رفته باشد و برخى چون معتزله نظر به وجود و اثبات سجع در قرآن كريم داده و اين ويژگى را باعث برترى سخن و كلام خداوند قلمداد كرده‌اند.انواع فواصل كلام نظير: متوازى، مطرّف، متماثل، مرصّع، متقارب و...اساس و مبانى فواصل قرآنى و...در اين فصل مورد بررسى قرار گرفته است.
فواتح و خواتيم سور قرآنى، مبادى، مقدمات و افتتاحات در كلام خداوند، خطابات خداوند در قرآن كريم كه بصورت مشافهه‌اى صورت گرفته كه خود باعث بزرگداشت شأن مخاطبين است، حروف مقطعه در اوائل سوره‌ها و بيان ديدگاه‌هاى مختلف درباره آنها، تناسب سوره‌ها و ديدگاه‌هاى متفاوت در اين موضوع در فصول بعدى مورد بررسى قرار گرفته است.
ساختار
كتاب مشتمل بر يك پيشگفتار و نه فصل ذيل مى‌باشد:
فصل اول: تناسب و تناسق معنوى در قرآن كريم.فصل دوم:اقسام فواصل قرآن كريم فصل سوم:قانون و ضابطۀ معرفت و شناخت فواصل در آيات. فصل چهارم:وجود سجع در قرآن.فصل پنجم: فواتح و خواتيم سوره‌هاى قرآن كريم.فصل ششم: مبادى، مقدمات و افتتاحات در كلام خداى تعالى.
فصل هفتم:خطابات خداوند در قرآن كريم.فصل هشتم:حروف مقطعه در اوائل سوره‌ها.فصل نهم: تناسب سوره‌ها.
در پايان هم فهرست آيات، مصادر و مطالب كتاب آمده است.
نسخه‌شناسى
اين كتاب كه ترجمه بخشى از «التمهيد في علوم القرآن» علامهمحمد هادى معرفت است، توسط آقاى عزت اللّه مولائى‌نيا همدانى نگاشته شده و در قطع وزيرى با جلد شوميز در 212 صفحه براى بار اول در سال 1373 هجرى شمسى از سوی «بنياد معارف اسلامى» قم منتشر شده است.