تفسیر أبي‌الجارود و مسنده
تفسير أبي‌الجارود و مسنده، تألیف ابوالجارود زیاد بن منذر بنیان‌گذار فرقه جارودیه (نیمه اول سده 2ق) است. تفسیر ابی‌الجارود مشتمل بر روایات منقول از امام باقر(ع) است؛ لذا بیشتر به تفسیر امام باقر(ع) شهرت داشته است[۱]. مسند ابی‌الجارود نیز حاوی روایات کلامی و فقهی منقول از امام باقر(ع) است. این کتاب توسط علی‌شاه علی‌زاده (معاصر) استخراج و تحقیق شده است.
| تفسیر أبي الجارود و مسنده | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | علی‌زاده، علی‌شاه (نويسنده) |
| ناشر | مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث. سازمان چاپ و نشر |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1392ش - 1434ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ز9ت7 93 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در منابع، صدها حدیث و خبر تفسیری که سند آنها به امام باقر(ع) منتهی می‌گردد نقل شده است، اما مجموعه‌ای مدون به ایشان نسبت داده نشده، جز تفسیری که در منابع به روایت ابوالجارود از ایشان است[۲]. ابن ندیم، نجاشی و شیخ طوسی، تفسیر ابی‌الجارود را مشتمل بر احادیثی دانسته‌اند که زیاد بن منذر از امام باقر(ع) نقل کرده است[۳]. نخستین اشاره به این تفسیر اشاره‌ای در الفهرست ابن ندیم است. ابن ندیم از تألیف کتاب خود در 377ق/987م، فراغت یافته و در این تاریخ کتاب خود را به دست کسی برای استنساخ سپرده است و بر آن یادداشته‌ای تا 340 ق/951م، افزوده است و این بدان معناست که کتاب ابوالجارود در تفسیر به روایت او از ابوجعفر باقر(ع) حداقل از میانه قرن چهارم قمری معروف بوده است. نقل قول‌های فراوانی از تفسیر ابوالجارود در ضمن تفسیر القمی تألیف علی بن ابراهیم متوفی حدود 307ق/919م، آمده است[۴].
با وجود اینکه بخش اعظمی از روایاتی که ابوالجارود نقل کرده با مبادی امامیه در تفسیر موافق است، اما تعدادی از روایات آن جای بحث و مناقشه دارد؛ چراکه ظاهر آنها با دیدگاه اهل‌بیت(ع) موافق نیست و باید آنها را توجیه کرد[۵]. درهرحال، انتشار این کتاب به این معنا نیست که همه روایات ذکرشده در آن مورد تأیید است؛ به‌ویژه روایاتی که در قسمت آخر آن آمده و «مسند ابی‌الجارود» نامیده شده است؛ چراکه امثال این روایات فراوان در آن ذکر شده است[۶].
مقدمه تحقیقی کتاب پس از اشاره به معنای تفسیر و تأویل، در سه قسم: مختصری از زندگانی ابی‌الجارود، معرفی تفسیر ابی‌الجارود، احیای سبک تفسیر ابی‌الجارود مطرح شده است[۷]. در این مقدمه، اسامی مشایخ ابی‌الجارود در روایت (81 راوی) و شاگردان وی (124راوی) در ضمن جداولی ذکر شده است[۸].
متن اثر در سه بخش تفسیر ابی‌الجارود، مستدرک تفسیر ابی‌الجارود و مسند ابی‌الجارود ارائه شده است. دو بخش اول که به تفسیر آیات برخی از سور قرآن کریم اختصاص دارد با ذکر نام سوره و شماره آیه ارائه شده است. بخش مسند نیز در ضمن 19 کتاب با کتاب عقل و فضل علم آغاز و با کتاب دیات به پایان آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مدخل و مقدمه کتاب.
- حسین‌زاده، علی، «بررسی تفسیر ابی‌الجارود؛ معرفی و نقد»، پژوهش‌های قرآنی، بهار و تابستان 1375، شماره 5 و 6، ص270 تا 281.
- جرار، ماهر، «تفسیر ابوالجارود زیاد بن منذر: مقدمه‌ای در شناخت عقاید زیدیه»، ترجمه محمدکاظم رحمتی، آینه پژوهش، آذر و دی 1384، شماره 95.
- بهرامیان، علی، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378