تاریخ بخاری / تعريب
تاريخ بخاری، تعریب کتاب با همین نام (تاریخ بخارا) اثر محمد بن جعفر نرشخی است که در سال332ق به نام امير نوح بن نصر سامانى به نوشته است. نرشخی این اثر را به زبان عربی نگاشته بود سپس ابونصر احمد بن محمد بن نصر قباوى آن را به فارسی برگردانده است. در ادامه محمد بن زفر بن عمر در سال 574ق آن را به نام برهان‌الدين عبدالعزيز اختصار و اصلاح نمود و اين اختصار اوست كه نسخ بسيارى از آن در كتابخانه‌هاى عمومى محفوظ و مضبوط است.
| تاریخ بخاری / تعریب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نرشخی، محمد بن جعفر (نویسنده)
طرازی، نصرالله مبشر (تعریب و تحقیق) بدوی، امین عبدالمجید (تعریب و تحقیق) |
| ناشر | دار المعارف |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| چاپ | 3 |
| موضوع | بخارا - تاریخ نثر فارسی - قرن 6ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DK 878 /ن4ت2 1366 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در سال 1385ق به اهتمام دو تن از فضلاء مصر به نام دكتر امين عبدالمجيد بدوى و نصراللّه مبشر الطرازى به عربى ترجمه و منتشر گرديد.
در ابتداى كتاب، مقدمه‌اى توسط مصحح نگاشته شده كه به ترجمه‌ها و چاپ‌هاى اين كتاب اشاره نموده است. در ادامه مقدمه مؤلف بيان شده و سپس متن اصلى كتاب كه با ذكر جماعتى در بخارا كه قاضى بوده‌اند، شروع گشته و بدون نظم و ترتيبى در بيان مطالب، به موضوعات متنوع و مختلف، در عين حال مفيدى پيرامون بخارا اشاره شده است.
به سبب ترجمه و تلخيص و اضافاتى كه در متن اصلى تاريخ بخارا راه يافته، اختلاف‌هایى از لحاظ تاريخ و محتواى حوادث در روايات مكرر كتاب ديده مى‌شود.
تاريخ بخارا از حيث محتوا، به دليل دارا بودن اطلاعات منحصر به فردى، از اوضاع پايتخت و تاريخ سامانيان، اهميت ويژه دارد. اين اثر همچنين، شامل اطلاعات گران‌بهایى است كه از نظر زبان‌شناسى و سكه‌شناسى و باستان‌شناسى و تاريخى مورد استفاده محققان جديد قرار گرفته است، فهرستواره‌اى از مطالب تاريخ بخارا بدين قرار است: قُضات، وضع اقليمى و توابع، اسامى شهر، بيت الطراز، بازار ماخ، ارگ و منازل پادشاهان، برخى محل‌ها و خاندان‌هاى مشهور، رودهاى بخارا، خراج، ديوار شهر، ربض (بارو)، ضرب درهم، فتح اسلامى، بناى مسجد جامع، نمازگاه عيد، تقسيم شهر ميان عرب و ایرانى، مقنَّع و سپيدجامگان، بخار خداها (لقب امراى بخارا)، نَسَب سامانيان و بالاخره دودمان و دولت اميران سامانى از آغاز تا انقراض اين دولت در 389.
منابع مقاله
1- متن و مقدمه كتاب
2- دانشنامه جهان اسلام