براون، ادوارد گرانویل
ادوارد گرانويل براون (۱۲۷۹-۱۳۴۴ق/۱۸۶۲- ۱۹۲۶م)، شرق‌شناس، ایران‌شناس،
| نام | براون، ادوارد گرانویل |
|---|---|
| نامهای دیگر | Edward Granville Browne |
| نام پدر | بنیامین چپمن براون |
| متولد | ۷ فوریهٔ ۱۸۶۲ |
| محل تولد | استوتز هیل در جنوب انگلستان |
| رحلت | 1304 ق یا 1926 م |
| اساتید | |
| برخی آثار | تاريخ الأدب في إيران من الفردوسي إلى السعدي (تعریب)
تاریخ ادبیات ایران از صفویه تا عصر حاضر (براون) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03881AUTHORCODE |
ولادت
در تاريخ هفتم فوريه 1862م، در روستاى اولى كه نزدیک به شهر دورسلى واقع در ايالت گلاسترشر در انگلستان متولد شد.
تحصیلات
پدرش سال‌ها عهده‌دار مديريت يك شركت مهندسى كشتى‌سازى بود و مادرش نيز از اهالى نورتمبرى بود.
از آنجا كه پدرش علاقه داشت تا وى در رشته مهندسى كشتى‌سازى به تحصيل بپردازد، پس از آنكه ادوارد براون تحصيلات ابتدايى خود را به اتمام رساند، او را به دبيرستان «اتون» فرستاد، اما ادوارد به دليل عدم علاقه خود به آن رشته، درحالى‌كه هنوز به سن شانزده سالگى نرسيده بود آن دبيرستان را ترك نمود.
در آن زمان بين روسيه تزارى و عثمانى جنگ درگرفته بود. در آن جنگ ادوارد براون متوجه دلاورى‌هاى مردم ترك در برابر روسيه تزارى گشت و در اثر اين توجه، علاقه وافرى به سرزمين ترك‌ها و زبان آنان يافت و به اميد آنكه روزى بتواند وارد سپاه تركان شود و به سربازان آنها بپيوندد به فراگيرى زبان تركى روى آورد.
هنگامى كه پدر براون متوجه شد كه پسرش علاقه‌اى به رشته مهندسى كشتى‌سازى ندارد او را وادار به تحصيل در رشته طب نمود و به اين جهت او را به دانشگاه كمبريج فرستاد. او در آنجا به زبان‌هاى شرقى علاقه‌مند شد، لذا پس از يك سال و اندى، براون براى پيشرفت در زبان تركى، در همان دانشگاه كمبريج به فراگيرى زبان عربى و فارسی گرايش يافت و يك سال بعد توسط هندويى كه مقيم كمبريج و مسلط به زبان فارسی و عربى بود به فراگيرى زبان فارسی متمايل گشت و به‌تدريج مجذوب ادبيات و زبان فارسی شد و ديگر زبان تركى در نظرش از جذابيت چندانى برخوردار نبود.
او در سال 1882م، به مدت دو ماه در استانبول زندگى نمود و در مراجعت خود به انگلستان، دو سال از عمر خود را در كمبريج به فراگيرى زبان‌هاى شرقى سپرى نمود و در همان زمان بود كه با پيرمردى ایرانى، از اهالى فارس، به نام «ميرزا محمدباقر بواناتى»، آشنا گشت و از وى تقاضا نمود كه به او زبان فارسی بياموزد.
براون در سال‌هاى 1884 - 1887 در بيمارستان‌هاى لندن به تكميل فن طبابت خود مشغول گشت و اوقات فراغت خود را به خواندن و مطالعه كتب فارسی و گفتگو با دوستان ایرانى خود سپرى مى‌كرد. او در آثار ادبى ایران بيشتر به ديوان‌هاى شعراى صوفى‌مشرب ایرانى، خصوصا مثنوى و حافظ علاقه داشت. او در سال 1887م، به ایران كه هميشه آرزوى ديدن آن را داشت سفر نمود. در طول يك سالى كه براون در ایران اقامت داشت، بر زبان فارسی مانند زبان مادرى خود اشراف يافت. در مسائل علمى و فلسفى به مباحثه با مردم مى‌پرداخت و در سخنان خود شعر و حديث به كار مى‌برد. وى از ميان مذاكراتى كه با افراد مختلف در مدت يك سال اقامتش در ایران نموده، آنچه را جذاب و جالب بوده، در سفرنامه‌ى خويش ثبت كرده است.
پس از آنكه ادوارد براون از ایران به انگلستان بازگشت، در دانشگاه كمبريج به تدريس زبان فارسی پرداخت. در سال 1893 بود كه اولين كتاب خود با عنوان «يك سال در ميان ایرانیان» را تألیف نمود. او پس از سفر به ایران چند سال از عمر خود را به تحقيق و تتبع فرق مذهبى ایران سپرى نمود. وى علاوه بر مقالات و كتبى كه در زمينه ادبى، تاريخ و سياسى ایران نوشته است در زمينه مذاهب اسماعيليه، حروفيه، شيخيه و بابيه نيز كتاب‌ها و مقالات متعددى منتشر نموده است.
ادوارد براون، در 1903، به عضويت فرهنگستان بريتانيا و در 1911، به عضويت كالج سلطنتى پزشکى پذيرفته شد و در 1922، به نيابت رياست انجمن سلطنتى آسيايى منصوب شد. در جشن شصتمين سال زندگانى او در 1922، دوستان و دوستداران ایرانى هدايايى براى او فرستادند و جامعه شرق‌شناسى اروپا با انتشار مجموعه مقالاتى، از خدمات او تجليل و قدرشناسى كردند. براون در 5 ژانويه 1926، در 64 سالگى در نزدیکى كمبريج درگذشت. كتاب‌هاى او به كتابخانه دانشگاه كمبريج منتقل شد. مجسمه‌اى از او در 1317 در كتابخانه دانشسراى عالى تهران نصب گرديد و يكى از خيابان‌هاى نزدیک دانشگاه تهران در 1334ش، به نام او نام‌گذارى شد.
وفات
ادوارد براون در نوامبر ۱۹۲۴ به دنبال حمله شدید قلبی مجبور به ترک فعالیت و استراحت دائم شد مدت هشت ماه کلیه امکانات به کار گرفته شد تا توانایی از دست رفته‌اش را بازیابد اما همسرش پس از تحمل این شرایط در ژوئن ۱۹۲۵ به طور ناگهانی درگذشت و دیگر هیچ کس نبود که جای او را بگیرد و براون پس از این ضربه دیگر سلامتی‌اش را باز نیافت و فقط شش ماه پس از مرگ همسرش زنده ماند.
آثار
- تاريخ ادبيات ایران، جلد اول، از قديم‌ترين روزگار تا زمان فردوسى؛
- تاريخ ادبيات ایران، جلد دوم، نيمه نخست، از فردوسى تا سعدى؛
- تاريخ ادبيات ایران، جلد دوم، نيمه دوم، از فردوسى تا سعدى؛
- تاريخ ادبيات ایران، جلد سوم، از سعدى تا جامى؛
- تاريخ ادبيات ایران، جلد چهارم، از صفويه تا مشروطيت؛
- تاريخ مشروطيت ایران؛
- تصحيح تذكرة الشعراء دولتشاه سمرقندى؛
- تصحيح لباب الألباب عوفى (با همكارى محمد قزوينى)، دو جلد؛
- ترجمه خلاصه تاريخ طبرستان ابن اسفنديار؛
- ترجمه تاريخ گزيده حمدالله مستوفى، دو جلد؛
- ترجمه چهار مقاله نظامى عروضى؛
- تاريخ طب اسلامى؛
- يك سال در ميان ایرانیان (سفرنامه).
منابع مقاله
برگرفته از ماهنامه حافظ، آبان 1389، شماره 75، مرورى بر زندگى و آثار پرفسور ادوارد گرانويل براون، فرزانه برومند.