بد العارف
بد العارف، اثر ابن سبعین، ابومحمد قطب‌الدین عبدالحق بن ابراهیم بن محمد بن نصر بن سبعین مرسى رقوطى (۶۱۴-۶۶۹ق/۱۲۱۷-۱۲۶۹م)، کتابی است در بیان مراتب و مراحل سلوک و کسب معرفت.
| بد العارف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن سبعین، عبدالحق بن ابراهیم (نویسنده) کتوره، جورج (محقق) |
| ناشر | دار الأندلس دار الکندی |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1987م. |
| چاپ | چاپ یکم |
| موضوع | فلسفه - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف2ب4 / 753 B |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این کتاب که نام کامل آن، «بد العارف و عقيدة المحقق المجرب الكاشف و الطارق السالك المتبتل العاكف» می‌باشد، نخستین تصنیف بزرگ ابن سبعین است که در دوران جوانی وی، زمانی که از مرسیه به سبته رفته بود، نگارش یافته است؛ اما اینکه شاگرد او یحیی بن محمد بلنسی گفته است که ابن سبعین این کتاب را در 15 سالگی خود تألیف کرده، درست به نظر نمی‌رسد؛ زیرا او خود در این کتاب از پاسخ‌هایی که به پرسش‌های امپراطور صقلیه داده است، یاد می‌کند[۱].
درباره معناى عنوان این کتاب، از دیرباز اختلاف نظر بوده است. ابن شاکر کتبى، آن را به معنی «آنچه عارف را ضرورى است»، گرفته و محققان معاصر، معانى دیگرى براى آن در نظر گرفته‌اند، اما از اشاراتى که در آثار ابن سبعین به کلمه «بد» دیده مى‌شود، چنین برمى‌آید که وى آن را به معنى حقیقتى که موضوع شناخت عرفانى است، به‌کار مى‌برد. کلمه «بد» در این ترکیب، شاید به معنی «چاره» و «وسیله» باشد و یا همان کلمه هندی اصل بوده است که به‌صورت «بد» و «بت» به معنی صنم به زبان عربی و فارسی وارد شده و در ادبیات عرفانی فارسی، به‌منزله مظهر و نمودار حقیقت متعالی و جمال مطلق، به‌کار رفته است[۲].
محور اصلی موضوعات این کتاب، بیان شرایط و مراحل ارتقای سالک به مقام عارف محقق و چگونگی کسب کمالات الهی، تحصیل علم التحقیق و وصول به حق است. بخش‌های اول کتاب، شامل مباحثی در منطق است که ابزار و وسیله تعقل بشمار می‌رود و در پی آن، مسائل مربوط به علم، عقل و نفس مطرح و در شناخت ماهیت آنها از دیدگاه اصحاب علوم مختلف، بحث می‌شود[۳].
ابن سبعین در این کتاب، اهل علم را به 5 گروه فقها، متکلمان، فلاسفه، صوفیه و محققین تقسیم کرده و معتقد است: معرفت حقیقی که «عين التحقيق» می‌باشد، نصیب محققین است و 4 گروه دیگر که وی آنان را ناشنوا (اصم) می‌خواند، از آن بی‌بهره‌اند؛ زیرا ندای هدایت را نمی‌شنوند[۴].
پانویس
منابع مقاله
مجتبایی، فتح‌الله، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.