بحوث في فقه الرجال
بحوث في فقه الرجال، تقریرات مباحث رجالی سید علی فانی اصفهانی (متوفی 1368ش)، به قلم سید علی حسین مکی عاملی است. این اثر به زبان عربی در یک جلد منتشر شده است.
| بحوث في فقه الرجال | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مکی عاملی، علی (مقرر) فانی اصفهانی، سید علی (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسة العروة الوثقي |
| مکان نشر | [لبنان - بيروت] |
| سال نشر | 1414ق. = 1994م. |
| چاپ | چاپ دوم |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ع8ب3 / 114 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب مشتمل است بر:
- مقدمه (در چهار نکته)؛
- مقصد (در هشت باب)؛
- خاتمه (در پنج بحث).
گزارش محتوا
در ابتدای کتاب، حیات علمی سید علی فانی اصفهانی به‌اختصار مطرح و پس از آن 51 اثر وی لیست شده است[۱].
می‌توان گفت آغاز شکل‌گیری بحث رجالی به زمان حسن بن محبوب (متولد 149ق) بازمی‌گردد که کتابی در رجال با نام «المشيخة» نوشت[۲]. اهمیت بحث رجالی کمتر از مباحث اصولی نیست؛ چراکه استنباط احکام همان گونه که بر اصول متوقف است، بر علم رجال نیز متوقف است[۳].
مقصد کتاب در هشت باب ترتیب یافته است:
باب اوّل، اصالت عدالت و وثاقت: منظور از وثاقت مفهومی در مقابل کذب نیست که هر غیر کاذبی ثقه باشد، بلکه منظور آن است که وثاقت همانند عدالت صفتی وجودی است که از حقیقت خارجیه منتزع می‌شود. پس عدم کذب اگرچه امری عدمی است، ولی ما برای اثبات وثاقت راوی تنها به آن اکتفا نمی‌کنیم؛ زیرا روشن است که شخصی که سخن نگفته کاذب نیست، اما متصف به وثاقت نمی‌شود[۴].
باب دوم، مراتب توثیق و تضعیف راوی: مراتب توثیق فراوان است، اما نویسنده تنها چهار مرتبه را ذکر کرده که عبارت از: تصریح و دلالت ضمنی، ظنی و احتمالی است[۵]. مراتب تضعیف نیز عبارت از: تصریح در تکذیب راوی، تصریح در ضعف به‌طور مطلق، استفاده تضعیف تصریحا یا به‌عنوان لازمه عبارات و ملحق به تضعیف احتمالی است[۶].
باب سوم، ارزش توثیقات بزرگان علم رجال و درایه: در این بحث در دو بخش توثیقات قدما مانند: شیخ مفید و شیخ طوسی و توثیقات متأخرین مانند: علامه و ابن طاووس مورد بررسی قرار گرفته است[۷].
باب چهارم، بررسی ادّعای وثاقت راویان تعدادی از کتب روایی: نویسنده در این باب از وثاقت راویان کتب كامل الزيارات ابن قولویه، تفسیر علی بن ابراهیم قمی و نهج‌البلاغه بحث کرده است[۸].
در باب پنجم، وثاقت اشخاصی که یکی از اصحاب اجماع از آنها روایت نقل کرده‌اند، بررسی شده است[۹].
باب ششم، تقدّم و تأخّر جرح بر تعدیل: دیدگاه نویسنده در این رابطه این است که قاعده ثابتی وجود ندارد که تقدیم جرح بر تعدیل یا عکس را طلب کند و چاره‌ای جز اجتهاد و موازنه وجود ندارد[۱۰].
باب هفتم، صحّت و قطعیت صدور روایات کتب اربعه: از دیدگاه نویسنده تفاوت بین روایات کتب اربعه با دیگر کتب وجود ندارد و مطابق قواعد اجتهادی باید علیل و سقیم روایات را از صحیح و معتمد تشخیص داد[۱۱].
باب هشتم، اموری که ادّعا شده است دلالت بر وثاقت می‌نمایند: در این‌باره دوازده مورد ذکر و بررسی شده که وثاقت مشایخ اجازه، وثاقت راویان کثیر الروایه و وثاقت وکلای معصومان از آن جمله است[۱۲].
مؤلف در خاتمه با عنوان تطبیقات، در احوال پنج نفر از راویان به بحث پرداخته است. این افراد عبارتند از: سهل بن زیاد؛ معلّی بن خنیس؛ علی بن ابی‌حمزه بطائنی؛ سَکونی و عمر بن حنظله[۱۳].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است.
منابع و مستندات مطالب در پاورقی‌های کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.