با عین‌القضات و آیین فرافرقه‌ای
با عین‌القضات و آیین فرافرقه‌ای تألیف اکبر ثبوت، در کتاب حاضر اندیشه‌های عین‌القضات به عنوان «آیین فرافرقه‌ای» معرفی شده و ضمن ارائۀ گزارشی فشرده از آن، به سخنان برخی از اندیشمندان همدل پس از او تا زمان حاضر اشاره شده است.
| با عین‌القضات و آیین فرافرقه‌ای | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ثبوت، اکبر (نویسنده) |
| ناشر | حکمت سینا |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| شابک | 3ـ82ـ8058ـ600ـ978 |
| موضوع | عين القضاه، عبد الله بن محمد، 492 - 525ق. عارفان - سرگذشت نامه |
| کد کنگره | 2ث9ع / 279 BP |
ساختار
کتاب در سه گفتار تدوین شده و همراه با منابع و نمایه به چاپ رسیده است.
گزارش کتاب
عین‌القضات همدانی (492 ـ 525 ق) با وجود زندگی بسیار کوتاه و دشواری‌هایی که مانع از پیشرفت‌های فکری و نوآوری در عرصۀ معرفت بود، از مرحلۀ قشرگرایی به عرفان‌گرایی و از آنجا به مرحلۀ خردگرایی رسید. برترین نمونه‌های حقیقت‌پژوهی و مقابله با تعصّبات دینی و دفاع از حقوق انسان‌ها و صراحت و شجاعت در برابر زورمداران و تزویرپیشگان و خردستیزان را می‌توان در آثار وی به‌وضوح نشان داد. در کتاب حاضر اندیشه‌های عین‌القضات به عنوان «آیین فرافرقه‌ای» معرفی شده و ضمن ارائۀ گزارشی فشرده از آن، به سخنان برخی از اندیشمندان همدل پس از او تا زمان حاضر اشاره شده است.
عین‌القضات در مکتوبی که ظاهراً برای یکی از جماعت حاکمان (شاید یک وزیر) نوشته، او را مانند شاگرد خود به باد سرزنش می‌گیرد و شیوۀ او در غصب اموال توده‌های ستمدیده و ریختن آن به کیسۀ فرمانروایان بیدادگر را نکوهش می‌کند. در بخش نخست فصل اول، نمونه‌هایی از برخورد عین‌القضات با ارباب قدرت و کارگزاران آنان از خلال نامه‌های او بررسی شده است. بخش دوم این فصل به بررسی دیدگاه عین‌القضات در برابر عالم‌نمایان و دین‌گرایان دارد؛ در این صحنه او میان دانش ظاهری که تنها یادگرفتن و برزبان‌راندن مشتی الفاظ است، با علم حقیقی که یقین قلبی به حقایق متعالی و انعکاس آن در عمل صالح است، جدایی می‌نهد؛ همچنین عالم‌نمایان عصر خود را محکوم می‌کند که از دانش راستین بی‌بهره‌اند و هنرشان فقط زبان‌بازی و عرضۀ سخنان بی‌معنی است که آن را دستاویز وصول به خواسته‌های حقیر دنیوی و منافع مادی گرفته‌اند.
آنچه در گفتار اول کتاب از عین‌القضات بررسی می‌شود، در میان برجستگی‌های فراوان فکری و شخصیتی او نشان از تکثرگرایی و نگاه فرافرقه‌ای اوست و به تعبیر دیگر پرهیز از تعصب و باور به آیینی برتر از دین ظاهرگرایان. برای آنکه اندیشه‌ها و اقوال او در این‌باره غریب ننماید، در گفتار دوم کتاب، آنچه برخی از عارفان دیگر در این‌باره و از نگاه آنان به دو مقولۀ متضاد کفر و دین و مقولات مرتبط به این دو به دیدۀ تأمل نگریسته شده است؛ عارفانی چون شیخ بهایی، ابن‌فارض مصری، محیی‌الدین ابن‌عربی، مولانا، عفیف‌الدین تملسانی، شیخ محمود شبستری، صدرالدین شیرازی و ملاعلی نوری.
گفتار آخر کتاب اختصاص به ذکر خیری از زنده‌یاد علی گلزاده غفوری دارد و برش‌هایی از کتاب «شناخت اسلام» او بررسی شده است. در پیوست کتاب نیز گفتارهایی دربارۀ وقف برای غیرمسلمانان از دیدگاه فقه بررسی شده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات