الوقف و الإبتداء في کتاب الله عزوجل
الوقف و الابتداء في كتاب الله عزوجل، تألیف مُقری (آموزگار قرائت) و نحوی کوفی قرن سوم قمری، ابوجعفر محمد بن سعدان کوفی ضریر (161-231ق)، حکم واژگانی را در آیات قرآن کریم، تعیین می‌کند که شایسته است قاری، قرائتش را از آنجا آغاز کند و یا در آن، مکث و وقف، بهتر است یا جایز نیست. امتیاز اثر حاضر، در استشهادهای فراوان به آیات و روایات است. پژوهشگر معاصر لیبیایی، ابوبشر محمد خلیل زَرُّوق، این کتاب را تصحیح و شرح کرده و برای آن مقدمه نوشته است.
| الوقف و الإبتداء في کتاب الله عزوجل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کوفی الضریر، ابی‌جعفر محمد (نويسنده) زروق، محمد خلیل (مصحح) |
| ناشر | مکتبة الخانجي |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1430ق - 2009م |
| چاپ | 2 |
| شابک | 977-353-072-8 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف25 و7 80/2 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار و محتوا
نظم خاصی در این اثر، مشاهده نمی‌شود، جز آنکه نویسنده در کتابش از 7 عنوان به نام باب استفاده کرده است: باب‌های «لا»، «لا در نهی»، «لا در اسماء مخفوضه»، «لا با حروف جزا»، «أن لا»، («إنَّ» با «ما») و «تسمیه حروف جزا»[۱].
نمونه مباحث
- وقف نیک در قرائت قرآن آن است که در پایان هر آیه‌ای، مکث کنی یا وقتی دو آیه مرتبط، تمام شد، بایستی و این توقف، هیچ عیبی ندارد[۲].
- محمد بن یحیی از ابوجعفر (ابن سعدان) خبر آورده است که یحیی بن سعید اموی از ابن جُرَیج از ابن أبی‌مُلَیکَه از امّ‌سلمه نقل کرده است که گفت: پیامبر(ص) وقتی قرآن، می‌خواند، آن را قطعه‌قطعه قرائت می‌کرد و وقتی هر آیه تمام می‌شد، وقف می‌کرد و می‌گفت: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ»، بعد وقف می‌کرد، بعد می‌گفت: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ»، بعد مکث می‌کرد... ابن سعدان گفت: به یحیی بن سعید اموی گفتیم: آیا پیامبر(ص) این‌چنین قرائت می‌کرد؟ گفت: بله این‌گونه می‌خواند. این مطلب را ابن جریج گفته است[۳].
- هنگامی که بر «نستعين»، وقف کردی، پس «اهدِنا» را با الفِ مکسور شروع کن. به این جهت با کسر الف شروع می‌کنی که «اهدنا» از «هَدی یهدِي» است و الف، حرف اصلی نیست و...[۴].
- برای وقف در «لَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ»، نمی‌شود بین «لا» و «تفسدوا» جدایی انداخت و گفت: «لا» و بعد از فاصله گفت: «تفسدوا»! چون «لَا تُفْسِدُوا» فعل نهی است و لای ناهیه جزم می‌دهد و فعل و عامل جزم، به‌منزله یک کلمه است و همچنین است در «وَ لَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ»...[۵].
- در سوره عنکبوت: «يا عِبَادِي الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي وَاسِعَةٌ...»، برای وقف در «عبادی» باید آن را با یاء خواند و نمی‌شود که به‌صورت «عباد» قرائت شود. در قرآن، غیر از این، تعبیر «يا عبادي» با یاء نیامده است[۶].
انتقاد شارح بر نویسنده
- ابوبشر محمد خلیل زروق، افزون بر شرح و توضیح آرای نویسنده، گاه بر مطالب ابوجعفر محمد بن سعدان نیز نقدهایی وارد کرده است؛ از جمله اینکه: «عباد» در 5 مورد از آیات قرآنی آمده است و در 2 مورد همه قبول دارند که به‌صورت «يا عِبَادِي» (با یاء) قرائت می‌شود؛ علاوه بر سوره عنکبوت که گذشت، در سوره زمر آمده است: «قُلْ يا عِبَادِي الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ...»[۷].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.