الهداية في النحو

الهداية في النحو، با تصحيح، تنقيح و تعليق حسین شيرافكن، كتابى است كه به آموزش زبان عربى، به‌ويژه نحو عربى اختصاص دارد.

الهدایة في النحو
پدیدآوران	شیر افکن، حسین (محقق) ابوحیان، محمد بن یوسف (نویسنده)
ناشر	مرکز جهانی علوم اسلامی
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1384 ش
چاپ	6
شابک	‎964-93356-7-6
موضوع	زبان عربی - نحو - راهنمای آموزشی زبان عربی - نحو - مسایل، تمرین‏ها و غیره
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏PJ‎‏ ‎‏6151‎‏ ‎‏/‎‏ﻫ‎‏4‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اين كتاب، به زبان عربى است و در مورد نویسنده آن، اختلاف وجود دارد؛ برخى او را ابوحيان اندلسى، بعضى، زبير بصرى، بعضى ابن درستويه و برخى، دختر ابن حاجب دانسته‌اند.

ساختار

كتاب با دو مقدمه از ناشر و مصحح آغاز شده و مباحث، شامل هفتاد و سه درس، مربوط به مباحث تركيب يا نحو عربى است كه پس از تعريف و تشريح هريك از موضوعات نحوى، مثال‌ها و شواهد مختلف ذكر مى‌گردد. همچنين در انتهاى هر درس، تمرين‌هاى متناسب با موضوع مورد نظر فراهم آمده است.

مصحح سعى كرده است تا هريك از مباحث مستقل را در يك درس تنظيم نمايد، مگر مباحثى كه از حجم زيادى برخوردار بوده و به‌ناچار، در بيش از يك درس و تحت عناوين جديد، گنجانده شده است، همانند درس 22 و 23.

از آنجا كه برخى از مراكز علميه براى تدريس علم نحو، به اين كتاب اكتفاء نموده‌اند، مصحح اقدام به افزودن مباحث جديدى همانند مبحث «إغراء» و «اختصاص» به آن كرده است.

مصحح در تنظيم اين اثر، از بيش از 1000 آيه شريفه و نزدیک به 100 حديث، از مصادر روايى مختلف، مخصوصاً «نهج‌البلاغة» و اخبار معصومين(ع) بهره برده است.

در پايان هر درس، سؤالات و تمرين‌هایى براى سهولت در يادگيرى و فهم بهتر مطالب، گنجانده شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه نخست، به جايگاه كتاب در علم نحو و اهميت آن، اشاره گرديده است.

در مقدمه نویسنده، ضمن اشاره به منابع كتاب، نكاتى پيرامون اثر، بيان گرديده است.

طبق يك تقسيم‌بندى، مى‌توان هفتاد و سه درس مطرح‌شده در كتاب را در يك مقدمه و سه باب زير، تقسيم نمود:

در مقدمه كه به تعاريف و ترسيم حدود اختصاص يافته است و شامل دروس يك تا چهار مى‌شود، ابتدا علم نحو و در ادامه، اسم و علامات آن، فعل و مشخصات آن و حرف و علامات و فوايد آن تعريف شده و سپس به كلام و اقسام آن، پرداخته شده است.

در باب اول كه دروس پنج تا چهل و هفتم در آن جاى گرفته است، به اسم و مباحث مربوط به آن پرداخته شده است؛ از جمله اين مباحث، عبارتند از: تعريف اسم معرب؛ اصناف اعراب اسم؛ غير منصرف؛ مرفوعات؛ منصوبات؛ مجرورات؛ توابع؛ مضمرات؛ اسماء اشاره؛ موصولات؛ اسماء افعال؛ اسماء اصوات؛ مركبات؛ كنايات؛ ظروف؛ تعريف و تنكير؛ اسماء عدد؛ مذكر و مؤنث؛ تثنيه؛ جمع؛ مصدر؛ اسم فاعل؛ اسم مفعول؛ صفت مشبه؛ اسم تفضيل و.

در باب دوم، كه دروس چهل و هشتم تا پنجاه و هشتم در آن گنجانده شده است، از فعل و احكام آن سخن به ميان آمده است. برخى از مباحث مطرح‌شده در اين باب، عبارتند از: زمان فعل؛ عامل رفع، نصب و جزم فعل مضارع؛ فعل مجهول؛ لازم و متعدى؛ افعال قلوب؛ افعال ناقصه؛ افعال مقاربه؛ فعل تعجب؛ افعال مدح و ذم.

آخرين باب نيز به حروف و مباحث مربوط به آن اختصاص يافته و از جمله مطالب مطرح‌شده در آن، مى‌توان به امور زير، اشاره نمود: حروف جر؛ حروف مشبهة بالفعل؛ حروف عطف؛ حروف تنبيه؛ حروف نداء؛ حروف ايجاب؛ حروف زيادت؛ حروف مصدريه؛ حروف تفسير؛ حرف تحضيض؛ حرف توقع؛ حروف استفهام؛ حروف شرط؛ حرف ردع؛ تاء تأنيث؛ تنوين و نون تأكيد.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهاى كتاب آمده است.

پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.

2. «كتاب ماه زبان: فهرست كتاب‌هاى منتشرشده اسفندماه سال 1380»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى، «كتاب ماه ادبيات و فلسفه»، فروردين و ارديبهشت 1381، شماره 54 و 55 (11 صفحه، از 162 تا 172).