المواقف الإلهیة
المواقف الإلهية، از جمله آثار عرفانی شیخ عبدالقادر بن محمد ابی‌الفیض، معروف به ابن قضیب البان (971-1040ق) است. «رسالة تحفة الروح و الأنس في معرفة الروح و النفس» و «رسالة الأذكار الموصلة إلی حضرة نور الأنوار» هر دو نوشته شیخ حسن بن محمد شیرازی، معروف به شرف بلاسی، دو رساله الحاقی به کتاب است.
| المواقف الإلهیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن قضیب البان، عبدالقادر بن محمد (نويسنده)
کیالی، عاصم ابراهیم (محقق) بلاسی شیرازی، حسن بن ح‍م‍زه (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | رسالة الأذکار الموصلة إلی حضرة نورالأنوار ** رسالة تحفة الروح و الأنس في المعرفة الروح و النفس |
| ناشر | کتاب - ناشرون |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1434ق - 2013م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP ۲۸۴/الف۲م۸ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ابن قضیب البان آن‌گونه که در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی آمده بر طریقت صوفیه نقشبندیه بوده است[۱]. نویسنده در این کتاب از مواقف روح در مقامات تجلیات اسماء و صفات الهی بحث کرده که عبارتند از: نفس الرحمان، برازخ عرشیه، برزخ بین غیب و شهادت، ایمان به غیب، اسراء، مقام علی، مقامی ولی، مقام خلافت، مقام محبت، هویت هواء، علم، سُکر، سرّ قیام حیات به ذات، انانیت، قطبیت، تصریف، فنا، غوثیت، حقیقت محمدیه، سفر سالکین، ایجاد روح، فقر مطلق و...[۲].
به‌عنوان نمونه ابن لبان در «موقف ایمان به غیب»، مکاشفه خویش از حقیقت نماز را این‌گونه توصیف می‌کند: «سپس حق صورت نماز را این‌گونه برایم مکشوف نمود که آن را انواری متصل از خداوند تعالی و ملائکه به هویت هر مؤمنی دیدم. سپس حق به من گفت: هرگاه انسان مؤمن نماز را برپای دارد، سایر اجزای بشریت او را فرامی‌گیرد و قرآن بر عرش قلبش جای می‌گیرد، تا با آن با خداوندش مناجات کند. سپس دیدم هرگاه نماز می‌گذارد، روح انسانی از این نور هبوط‌کرده، بالا می‌رود تا زمانی‌که نماز تمام شود[۳].
محقق اثر، دو رساله از «شرف نابلسی» که به جهت موضوع و مضمون با کتاب ابن قضیب البان هماهنگ هستند را نیز به کتاب ملحق کرده است:
- رسالة تحفة الروح و الأنس في معرفة الروح و النفس: که آن‌گونه که نویسنده‌اش گفته مشتمل بر کلمات عرفانی و نکته‌های وجدانی و اشارات عرشی و تلویحات لوحی است و به قلم شهود بر ورق وجود نوشته شده است. این کتاب مشتمل بر مقدمه و سه تنبیه است. مقدمه در بیان شناخت این معناست که لفظ روح بر چه چیزی اطلاق می‌شود. تنبیه اول در بیان معرفت به وحدت نفس انسانی عقلا و نقلا است. تنبیه دوم در بیان ظهور نور حق به عالم اکبر و اصغر و ترتیب و مراتب آن دو و تنبیه سوم خاتمه در بیان حقیقت علم است[۴].
- رسالة الأذكار الموصلة إلی حضرة نور الأنوار: در سبب نگارش این اثر چنین آمده که یکی از برادران ایمانی از بلاسی درخواست کرده که رساله موجز و مختصری که مشتمل بر ماحصل اذکارش در خلوت و مناجاتش به انواع اسمای الهی مناسب احوال اصحاب هدایت و متوسطین و واصلین باشد، برای او بنویسد. آن‌گونه که بلاسی نوشته این رساله مشتمل بر مقدمه، انوار و خاتمه و اسرار است[۵]. اما آنچه در کتاب آمده مقدمه‌ای در توضیح وحدانیت خداوند و چند تنبیه و سؤال و جواب است. در انتها نیز چنین آمده «فهذا ما أردناه فيِ هذه المقدمة»[۶]، که حاکی از آن است که متن رساله در این نسخه نیامده و یا اینکه بلاسی در نگارش متن به دلایلی توفیق نیافته است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- لسانی فشارکی، محمدعلی، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.