المعقبون من آل أبي‌طالب
المعقبون من آل أبي‌طالب، اثر سید مهدی رجایی موسوی، کتابی است در نسب‌شناسی فرزندان و نوادگان ابوطالب.
| المعقبون من آل أبي‌طالب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رجایی، مهدی (نويسنده) |
| ناشر | مؤسسة عاشوراء |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 1385ش,
مجلد2: 1385ش, مجلد3: 1385ش, |
| موضوع | آل ابوطالب - سرگذشت‌نامه
آل ابوطالب - نسب نامه سادات (خاندان) - نسب نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | BP 53/7 /ر3م6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در سه جلد، عرضه شده است.
البته نویسنده مشخص نکرده که مطالب مقدماتی‌اش کدام و مطالب اصلی‌اش کدام است، بلکه عنوان «المقدمة» را پس از حمد و صلوات و معرفی کوتاهی از کتاب، آورده و سپس در ذیل عناوین متعدد و متنوع، مطالب خود را ذکر نموده است، بدون اینکه پایان مقدمه و آغاز مطالب اصلی را مشخص کند. شاید بتوان با توجه به نام کتاب، پایان مقدمه را «ذکر ولد رسول‌الله(ص)» و آغاز مطالب اصلی را «اعقاب ابوطالب» دانست.
آیت‌الله مرعشی نجفی از علمای شیعی معاصر است که خود و خاندانش نسابه بوده و خدمات بزرگی برای حفظ انساب انجام دادند. ایشان با احیای کتاب‌های اصیل نسب‌شناسی، در بازسازی این دانش با جدیت کوشیده و علم انساب شیعی به همت ایشان حیات دوباره پیدا کرد. در سایه تلاش‌های ایشان، «پژوهشکده انساب سادات» تأسیس شده که آثار ارزنده‌ای درباره دانش نسب‌شناسی عرضه کرده است که از جمله آنها، مجموعه «الموسوعة النسبية» است. این مجموعه از چند بخش تشکیل شده است. بخش اول آن که اثر حاضر را شامل شده و به دنبال معرفی آن هستیم، با عنوان «المعقبون من آل أبي‌طالب» در سه جلد به چاپ رسیده است. جلد اول (از بخش اول) در مورد امام حسن(ع) و جلد دوم و سوم درباره نسل امام حسین(ع) است[۱].
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه، ابتدا به بیان اهمیت علم نسب پرداخته و سپس، به آیات و اخبار واردشده پیرامون فضیلت علم نسب و شناخت انساب اشاره نموده و آنگاه به موضوعاتی همچون شرف علم انساب، بیان طبقات نسب، تعریف مشجر و مبسوط، کیفیت ثبوت نسب نزد علمای نسابه، اوصاف نسابه، اصطلاحات اهل نسب، ضابط در مشجر و مبسوط، طعن و قدح و غمز و سایر مطالب مربوطه، ترتیب طبقات طالبیین، قاعده نسبیه، معنی شریف، آنچه آل ابوطالب به‌واسطه آن از دیگران ممتاز می‌شوند، نسب رسول‌الله(ص) و ذکر ولد رسول‌الله(ص) پرداخته است[۲].
نویسنده بر اساس متون تاریخی و منابع نسب‌شناسی، به شناسایی اسامی و مشخصات تمام نوادگان از نسب ابوطالب پرداخته و زندگی، شخصیت، مبارزات و تفکرات آنها را به‌اختصار معرفی کرده است. این کتاب، حاوی شرح احوال اعقاب و اولاد نوادگان ابوطالب حسینی، حنفی، عباسی، عمری، جعفری و عقیلی از آل ابوطالب می‌باشد[۳].
نویسنده در هر مورد، فقط به ذکر نام پدر اشخاص پرداخته و نامی از مادر آنها نبرده است، مگر در مواردی اندک.
از جمله ویژگی‌های کتاب عبارت است از: ذکر نام اشخاص، محل تولد، محل و نحوه وفات یا به شهادت رسیدن و نام بردن از برخی ویژگی‌های اخلاقی معروف.
جلد نخست به اعقاب امام حسن مجتبی(ع) اختصاص یافته است. در این جلد، ابتدا به ذکر نسب پیامبر(ص) پرداخته شده و سپس اولاد امام علی(ع) به‌تفصیل شرح داده شده و سپس به ذکر اولاد و اعقاب امام حسن(ع) پرداخته شده است. از جمله این افراد، می‌توان به عبدالله محض، محمد نفس زکیه، عبدالله اشتر و... اشاره نمود[۴].
جلد دوم، اعقاب رضویه، موسویه و صادقیه از اولاد و اعقاب امام حسین(ع) را در خود جای داده است. در این جلد، ابتدا به شرح زندگی‌نامه امام حسین(ع) و نحوه شهادت ایشان پرداخته شده و سپس، زندگی‌نامه امامان معصوم از نسل ایشان، به‌ترتیب از امام سجاد(ع) تا حضرت مهدی(عج)، ذکر گردیده و در ادامه، به اعقاب ایشان، از جعفر زکی تا موسی بن جعفر بن محمد بن زید شهید، اشاره شده است.
جلد سوم، دربردارنده اعقاب حسینیه، حنفیه، عباسیه، عمریه، جعفریه و عقیلیه می‌باشد. این جلد، با ذکر اعقاب ابوعبدالله حسین اصغر فرزند امام سجاد(ع) آغاز شده و با ذکر اعقاب عبدمناف بن عقیل بن ابی‌طالب، به پایان رسیده است.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد و فهرست منابع کتاب، در انتهای جلد سوم آمده است. در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع و اشاره به اختلاف نسخ، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- بی‌نام، «شخصیت‌شناسی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کتاب‌های اسلامی، بهار و تابستان 1385، شماره 24 و 25 (6 صفحه، از 183 تا 188).
- سامانی، سید محمود؛ منتظر القائم، اصغر، «دانش «نسب‌شناسی» با تکیه بر نقش شیعیان امامی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، تابستان 1390، شماره 3 ISC (30 صفحه، از 37 تا 66).