المختار من مناقب الأخيار
المختار من مناقب الأخيار تألیف ابن اثير جزرى (متوفى 606ق) به زبان عربى، در شرح حال صحابه و تابعين و بسيارى ديگر از شخصيت‌هاى مسلمان است. نویسنده به گفته خود بر آن بوده است كه اخبار و آثار صحابه و تابعين را با حذف سند از لابلاى كتاب‌هاى نگارش يافته، بر حسب ذوق و سليقه خود گردآورد.
| المختار من مناقب الأخیار | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جادر، محمد ادیب (محقق و معلق)
صاغرجی، مامون محمد (محقق و معلق) عبدربه، عدنان (محقق و معلق) ابن اثیر، مبارک بن محمد (نویسنده) |
| ناشر | مرکز زايد للتراث و التاريخ |
| مکان نشر | العین - امارات |
| سال نشر | 1424 ق یا 2003 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اسلام - سرگذشت‌نامه
تابعین و اتباع تابعین - سرگذشت‌نامه صحابه - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 6 |
| کد کنگره | BP 28/6 /الف2م3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
كتاب كه در شش جلد منتشر شده است. جلد نخست كتاب مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم دكتر حسن محمد النابوده، مقدمه و زندگی‌نامه مؤلف به قلم محققان؛ مأمون الصاغرجى، عدنان عبدربه و محمد اديب الجادر و نيز خطبه مؤلف مى‌باشد. متن كتاب در دو بخش (قسم) تدوين شده كه بخش اول مشتمل بر سه باب و هر باب مشتمل بر فصولى است و بخش دوم نيز دو باب را در بردارد. جلد آخر كتاب نيز به فهارس اختصاص دارد.
گزارش محتوا
تقريباً تمام كسانى كه به شرح حال ابن اثير پرداخته‌اند از اثرى با همين عنوان از وى نام برده‌اند. اين كتاب به شرح حال صحابه و تابعين و كسانى كه بعد از ايشان مى‌زيسته‌اند اختصاص يافته و در آن مؤلف به يادكرد پاره‌اى از مناقب و فضائل و نيز اخبار و آثار ايشان پرداخته و از روش زندگانى زاهدانه ايشان سخن گفته است. مؤلف در اين اثر درباره زهد و عبادت ايشان مطالبى را بيان كرده و بخشى از گفته‌هاى ايشان را كه به نثر بليغ آمده ذكر نموده است. همچنين از التزام ايشان به كتاب الهى و سنت نبوى و نيز ترك هواو هوس و بدعت‌گزارى سخن گفته است. در واقع موضوع اين كتاب بيشتر به موضوع كتاب‌هایى كه درباره مواعظ از سوى صوفيه به نگارش درآمده شباهت دارد؛ از اين‌رو مى‌توان موارد عديده‌اى از متن كتاب را در آثارى چون طبقات الصوفيه ابوعبدالرحمن سلّمى، حلية الاولیاء ابونعيم اصفهانى و صفوة الصفوة ابن جوزى يافت.
مؤلف بخش اول كتاب را به شرح حال كسانى كه اسامى آنان شناخته شده[۱] و بخش دوم را به شرح حال افرادى كه نام آنان براى ما معلوم نيست اختصاص داده است.
بخش نخست كتاب خود داراى سه باب به شرح ذيل است:
باب اول: معرفى عشره مبشّره از صحابه.[۲]
باب دوم: معرفى برخى از رجال صحابه و تابعين و تابعين تابعين، به ترتيب حروف الفبا. هر حرف خود به دو فصل منقسم مى‌گردد: فصل اول به صحابه[۳] و فصل دوم به تابعين و تابعين ايشان اختصاص يافته است.[۴]
باب سوم: در معرفى زنان صحابى و غير ايشان، به ترتيب حروف الفباست.[۵]
ترتيب بخش دوم، ترتيبى ويژه است. در اين بخش مؤلف شرح حال افراد را بر اساس نام شهر، يا مكان و جهتى از جهات جغرافيايى كه در شرح حال شخص بدان اشاره شده، مرتب نموده است؛ مثلاً برخى عناوين اين بخش به اين شرح است: بصره، شرق، طرق (راه‌ها) و طواف.
باب اول اين بخش از كتاب به مردان و باب دوم به زنان اختصاص يافته است.
با اينكه ابن اثير در بيشتر آثار خويش اهتمام شديدى به تبويب و ترتيب الفبايى نشان مى‌دهد اما در اين كتاب به اين روش ملتزم نشده است. لكن از آنجا كه به فهرست و ترتيب الفبايى مطالب توجه ويژه‌اى دارد در جاى‌جاى كتاب ارتباط بين بخش‌هاى مختلف كتاب را با ارجاعات برقرار مى‌سازد، از اين‌رو در انتهاى هر حرف، از كنيه‌ها و القابى نام مى‌برد كه شرح و توضيح آنها را به جاى مخصوص خودش، يعنى به جايى كه به شرح اسامى متعلق به آن كنيه‌ها و القاب خواهد پرداخت، ارجاع مى‌دهد.
با مطالعه كتاب درمى‌يابيم كه ابن اثير شرح حال متصوفه را نسبت به شرح حال صحابه بيشتر بسط و تفصيل مى‌دهد.
وضعيت كتاب
كتاب مشتمل بر پاورقى‌هایى به قلم محققان و فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد:
فهرست آيات[۶]، احاديث[۷]، اعلام[۸]، امت‌ها و اقوام و قبائل و گروه‌ها[۹]، اماكن[۱۰]، روزهاى مهم و غزوات و وقايع[۱۱]، شعر[۱۲]، رجزها، فهرست تراجم به ترتيبى كه مؤلف ذكر كرده[۱۳] و در نهایت فهرست فهرست‌ها[۱۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب