المحاكمات بين الكفاية و الأعلام الثلاثة
المحاكمات بين الكفاية و الأعلام الثلاثة، اثر محمدطاهر آل شبیر خاقانی، کتابی است در موضوع اصول فقه، به زبان عربی که توسط محمد آل شبیر خاقانی (فرزند نویسنده) تقریر شده است.
| المحاکمات بين الکفاية و الأعلام الثلاثة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | آل شبير خاقاني، محمد طاهر (محاضر) شبیری خاقانی، محمد (مقرر) |
| عنوان‌های دیگر | محاضرات اصولية |
| ناشر | مطبعه مهر |
| مکان نشر | ايران - قم |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | /آ7م3 159/8 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این اثر مقایسه‌ای است بین آرای اصولی مرحوم آخوند خراسانی در کتاب «كفاية الأصول» و آرای سه تن از علما به نام محمدحسین اصفهانی معروف به کمپانی، محمدحسین نائینی معروف به میرزای نائینی و ضیاءالدین عراقی.
ساختار
نویسنده معمولاً در ابتدا نظر آخوند خراسانی را در یک مسئله به‌صورت خلاصه بیان نموده، سپس دیدگاه آن سه فقیه اصولی را مطرح و با دیدگاه‌های آخوند خراسانی مقایسه می‌کند و در پایان نظر خویش را ارائه می‌دهد.
این اثر سه جلدی، مشتمل است بر تقریظ صاحب اثر به خط خودش، تقدیم مقرر و متن کتاب در ذیل عناوین متعدد.
کتاب با مباحث تمهیدی آغاز و با مباحث تعبدی و توصلی (از مباحث امر) خاتمه یافته است.
گزارش محتوا
مقدمه مقرر با تاریخ علم اصول و مرحله تدوین و تشریع آغاز گردیده است. مقرر پس از توضیح و شرح مفاهیم عامه استنباط، به تفاوت میان مذهب اجتهاد و تقلید اشاره نموده، سپس از روش نگارش کتاب و نیاز جامعه به مجتهد سخن به میان آورده است.
وی درباره شیوه القای مباحث و توضیح مطالب توسط پدرش می‌گوید: پدرم در بیان مطالب علمی نوآوری داشت و با اسلوب و روشی زیبا مطالب خویش را ارائه می‌کرد و مبانی علمی را به زبان ساده و به‌دوراز پیچیدگی بیان می‌فرمود. ایشان آراء اعلام سه‌گانه یعنی نائینی، عراقی و اصفهانی را به‌صورت خلاصه و روشن ذکر می‌کرد و به دنبال آن مطالب عالی خویش و مناقشات خود با اساتیدش را با احترام و اجلال مطرح می‌نمود[۱].
در تمهیدیه، نویسنده، ابتدا درباره نیاز به علم اصول و رابطه این علم با علم فقه سخن گفته[۲]، سپس روش بحث خود را چنین توضیح داده است: ما نخست به بیان آنچه صاحب کفایه افاده فرموده، می‌پردازیم، سپس مبانی اساتید سه‌گانه را بیان می‌کنیم و به محاکمه و قضاوت بین کفایه و اعلام سه‌گانه می‌پردازیم و در آخر آنچه را که به نظرمان رسیده، بیان می‌کنیم[۳].
برای آشنایی با شیوه کار صاحب اثر به نمونه‌ای از آن اشاره می‌شود: وی در بحث «صحیح و اعم»، نخست نظر آخوند خراسانی را در ذیل شش شماره که برخی از آنها چنین است بیان می‌کند:
- جریان نزاع، بنا بر قول به ثبوت حقیقت شرعیه و عدم آن؛
- صحت به معنای «تمامیت شیء» است و لوازم، در نزد حکیم و فقیه و نسبت به شیء صحیح و نسبت به شیء فاسد مختلف می‌باشد؛
- تصویر جامع بنا بر قول به صحیح درست است و استکشاف آن به کمک اثر صورت می‌گیرد و نمی‌توان جامع را از «امر» انتزاع نمود؛ چون خلف لازم می‌آید[۴].
در مرحله بعد، نظر هرکدام از اعلام سه‌گانه را به شکل یادشده در ذیل چندین شماره می‌آورد (به‌ترتیب نظر نائینی، عراقی و اصفهانی)[۵].
در آخر در ذیل عنوان «مناقشه و تحلیل»، به توضیح و نقد و بررسی مباحث پیش‌گفته می‌پردازد[۶].
از جمله مطالبی که نویسنده در ذیل عنوان «مناقشه و تحلیل» ذکر کرده، چنین است: مفهوم صحت در تمام موارد آن، یکی است و نقیض آن فساد است و تقابل بین این دو، تقابل عدم و ملکه می‌باشد. بنابراین یک چیز بنا به یک اعتبار صحیح و بنا به اعتباری دیگر فاسد است؛ پس صحت و فساد وقتی در لسان فقیه، به سقوط و عدم سقوط قضا و اعاده تفسیر می‌شود یا در زبان متکلم به موافقت و عدم موافقت مأتی‌به با شریعت تفسیر می‌گردد، این دلالت بر تعدد معنا نمی‌کند، بلکه از باب اختلاف در تطبیق و لوازم است...[۷].
وضعیت کتاب
پاورقی‌های اندک این اثر به رفع ابهام از مطالب کتاب اختصاص یافته است.
فهرست محتویات هر جلد، به‌همراه فهرست خطا و صواب در پایان همان جلد آمده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.